38% van alle afval ‘geproduceerd’ in België is afkomstig van de bouwsector. Dit een hoeveelheid die niet kan worden genegeerd. Moderne trends in de bouw merken dit probleem dan ook op. Hergebruik van bouwafval kan verschillende vormen aannemen. Welke daarvan zijn het meest waardevol vanuit het oogpunt van de investeerder en het milieu?
Hergebruik is niets anders dan het opnieuw gebruiken van materialen die al een keer zijn gebruikt. Om de energiekosten te drukken is hergebruik gebaseerd op een zo laag mogelijke ingreep in het verwerkte materiaal, zodat de verwerkingskosten relatief laag zijn. Dit omvat dus het hergebruik van diverse materialen – van hout tot keramische tegels, rubber, glas of kant-en-klare elementen, bijv. raamkozijnen.
Vanuit hergebruik is vervolgens het concept van supergebruik ontstaan, d.w.z. het behandelen van het gebouw als een organisme dat een transformatie ondergaat. De levenscyclus ervan is niet beperkt tot het proces bouw – exploitatie – sloop.
In plaats daarvan wordt het, wanneer het moment aanbreekt waarop het niet langer kan worden gebruikt in zijn huidige vorm, getransformeerd in een ander object in overeenstemming met de behoeften van de gebruikers. De transformatie maakt gebruik van gerecyclede materialen en alle activiteiten zijn zo lokaal mogelijk om de koolstofvoetafdruk te verkleinen.
Een voorbeeld van het toepassen van supergebruik is de revitalisering van de woonwijk Hoogvliet in de buurt van Rotterdam, waarbij het gebouwskelet is behouden en de gevels zijn gerenoveerd en herbouwd met productieafval van omliggende bedrijven.
Upcycling was voor kort vooral te vinden in de mode- en interieurbranche. Tafels gemaakt van houten pallets of jurken van petflessen uit modernistische galerieën en modeshows hebben hun weg gevonden naar het dagelijks gebruik. De trend om afval zo te verwerken dat er een nieuwe waarde uit ontstaat, dringt steeds dieper door in alle levenssferen en omvat ook de bouwsector.
– Upcycling in de bouw is in de eerste plaats het verwerken van bouwmaterialen op zo’n manier dat een nieuw product met betere parameters wordt verkregen, terwijl het energieverbruik wordt geminimaliseerd – legt Emmanuel Gregoire, Managing Director bij Aluprof Belgium NV, uit. Het is een nieuwe recyclingbenadering die in zijn oorspronkelijke vorm de transformatie van materiaal in hetzelfde materiaal is – net zoals we doen met aluminium – voegt hij toe.
Een voorbeeld hiervan kan het zogenaamde Pretty Plastic materiaal zijn. Dit zijn geveltegels die zijn ontstaan uit de verwerking van kozijnen en dakgoten van pvc. Het eerste gebouw dat dit atypische materiaal gebruikte, is het Sint-Oelbertgymnasium in Nederland. Andere materialen van dit type zijn bijvoorbeeld K-Briq klinkers van stortafval of Polli-Brick van petflessen.
Naast het verwerken van materiaal staat upcycling ook voor het gedurfde gebruik ervan op een atypische manier. De voorbeelden zijn talrijk: The Circular Pavilion in Parijs, waar een deel van de gevel is gemaakt van gebruikte houten deuren, of Enabling Village in Singapore, gemaakt van transportcontainers en betonnen pijpleidingen.
– Upcycling is, naast recycling, een trend die zeer belangrijk is in de bouwsector, omdat de hoeveelheid bouw- en sloopafval erg groot is, en de milieukosten enorm zijn – zegt Emmanuel Gregoire.
Upcycling helpt u niet alleen om overbodig geworden materialen te benutten, maar u kunt er vaak ook zuinig mee bouwen. Dit is het geval wanneer transportcontainers voor huisvesting worden gebruikt. De uitdaging van upcycling is echter om nieuw opgetrokken objecten of bouwmaterialen energiezuinig, blijvend en veilig te maken – voegt de expert eraan toe.
Het concept van duurzame ontwikkeling gebaseerd op een circulaire economie is een van de belangrijkste actuele trends en niet enkel in de bouwsector. Het concept uit de natuur om alle afval te verwerken tot grondstof maakt het mogelijk om de hoeveelheid afval te verminderen en de economie onafhankelijk te maken van het verbruik van de beperkte natuurlijke hulpbronnen van de aarde.
Cradle-to-cradle in de bouwsector is vooral een technologische lus, namelijk opwerking tot een product. Dit is een uitdaging omdat niet alle bouwmaterialen deze mogelijkheid bieden. De keuze voor materialen die in overeenstemming zijn met het idee van de circulaire economie geeft uiting aan zorg voor de natuur en de levensomgeving van toekomstige generaties.
Het is vermeldenswaard dat de Cradle to cradle-certificering ook de zorg voor het investeringsrendement inhoudt. Veel Europese landen gaan de komende decennia uit van de overgang naar een volledig circulaire economie. Voor België, dat het uitstekend doet op dit vlak, is 2050 het doel.
Aluprof gevelsystemen zoals MB-70, MB-SR50N HI+ en MB-86 SI behaalden het bronzen Cradle to Cradle-certificaat, wat bevestigt dat ze de voorwaarden voor een circulaire economie vervullen.
De volgende trend die de hoeveelheid bouwafval wil verminderen is downcycling, waarbij de opwerking van een materiaal resulteert in een grondstof of een product dat hergebruikt kan worden. Het is echter, in tegenstelling tot upcycling, een product met iets slechtere parameters.
Momenteel zijn de meeste recyclingactiviteiten in de bouwsector gericht op downcycling. Zoals UNEP (United Nations Environment) aangeeft, ondergaat in Brussel 91% van het bouwafval, namelijk circa 560 duizend ton, dit proces – verduidelijkt Gregoire. Dit houdt enkele beperkingen in, omdat downcycling niet oneindig kan worden uitgevoerd – vroeg of laat is het opgewerkte materiaal niet langer geschikt voor verder gebruik. Tegen deze achtergrond is aluminium, dat bijna oneindig kan worden verwerkt, waarbij een materiaal met dezelfde kwaliteit wordt bekomen, een perfecte oplossing – voegt de Aluprof manager toe.
Alle hierboven genoemde trends hebben één overkoepelend doel – de reductie van de hoeveelheid afval, de ontlasting van moeder natuur en de vermindering van het gebruik van haar natuurlijke hulpbronnen, evenals de verbetering van het energierendement van gebouwen, wat hun koolstofvoetafdruk helpt reduceren. In het licht van de actuele klimaatcrisis zijn al deze trends belangrijk, maar het loont zeker de moeite in te zetten op materialen die recycling mogelijk maken in zijn hoogste vorm (upcycling of hergebruik), en die ook aanpasbaar, vernieuwbaar, niet-toxisch, energiezuinig zijn en flexibel gebruik mogelijk maken. Een dergelijk materiaal is onder meer aluminium.