Het openbaar domein in de twin transitie

De Europese twin transitie (digitalisering en klimaatverandering) vormt één van de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen van de toekomst. En lokale besturen spelen daar, onder meer als regisseur van het openbaar domein, een cruciale rol in.

Mensen moeten aangenaam en kwaliteitsvol kunnen leven in een betaalbare woning met goede basisvoorzieningen in een kwaliteitsvolle, ontharde en groene omgeving met volop plek voor ontmoeting, met veilige en duurzame verplaatsingen naar het werk of de vrije tijdsbeleving en dit alles in een klimaatneutrale samenleving tegen 2050 … 

De inrichting van de publieke ruimte in de Vlaamse steden en gemeenten speelt een bepalende rol in de strijd tegen de klimaatverandering. Vlaamse lokale besturen hebben de unieke taak om de verschillende aspecten hiervan op het lokaal vlak te verknopen en op een integrale manier de transitie naar een toekomstbestendige en robuuste publieke ruimte te realiseren. En in deze publieke ruimte komen vele aspecten samen van lokale beleidsthema’s: mobiliteit, vergroening en ontharding, woonbeleid, veiligheid, wonen, economische bedrijvigheid, sport- en vrije tijd, zorg en gezondheid…

We willen dus met ons allen graag een publieke ruimte die robuust is, veilig en gezond, inzet op beleving, levendig en bedrijvig is en dat is één van de uitdagingen waar de lokale besturen momenteel volop op inzetten in de huidige en eens te meer in volgende gemeentelijke legislatuur. Als vereniging van Vlaamse steden en gemeenten (VVSG) zetten we hier mee onze schouders onder. In aanloop van de nieuwe gemeentelijke legislatuur inspireren wij zo de lokale besturen in de totstandkoming van hun gemeentelijke beleidsplannen en in die verknoping en verbinding. Een eerste stap hierin is de opmaak van een omgevingsanalyse in aanloop van de meerjarenplannen. We bieden hier thematische inspiratie (via vvsg.be) die kan dienen voor de invulling van de omgevingsanalyse, die de verschillende beleidsdomeinen verbindt.

Ook bij het andere deel van de tweeling, nl. de digitalisering, komt er meer druk op het openbaar domein te liggen. Het voetpad, de weg, het fietspad, … zal de volgende jaren nog -tig keer open moeten voor de aanleg van of aanpassingen aan infrastructuurwerken om een antwoord te bieden op verschillende maatschappelijke uitdagingen: de versterking van het elektriciteitsnet, de aanleg van drinkwater en rioleringen en de aanleg van glasvezel voor snel en betrouwbare connectie… Lokale besturen zijn voorstander van innovatie en digitalisering op hun grond­gebied, niet alleen ten gunste van hun burgers, maar ook voor hun eigen beleid. Ze willen snel en veilig data gebruiken in het voorbereiden en voeren van lokaal beleid. Alleen, de uitbouw van fibernetwerken heeft wel wat gevolgen voor het openbaar domein. En dus verleggen we onze blik even ondergronds, op de publieke ruimte onder de grond. 

Op het gebied van glasvezel lopen we in België achter in het Europese peloton. Verschillende commerciële spelers proberen deze achterstand goed te maken door versneld een glasvezelnetwerk te bouwen. En daar ligt onze bezorgdheid met het oog op het openbaar domein. 

Voor de glasvezelwerken (en eigenlijk voor alle nuts-en infrastructuurwerken) vragen we met aandrang aan de operatoren, de nutsmaatschappijen en aan de (onder)aannemers om het openbaar domein met respect te behandelen. Synergie tussen de operatoren en nutsmaatschappijen is voor ons het codewoord. Dat betekent afstemming en coördinatie op lokaal vlak om de plannen met elkaar te delen en de toelating te krijgen op het openbaar domein. Het invoeren van de geplande werken in GIPOD biedt hier een oplossing, maar we merken ook dat lokale coördinatievergaderingen tussen gemeenten en operatoren/nutsmaatschappijen hier een waardevolle aanvulling op kunnen zijn. In synergie werken levert niet enkel een voordeel op voor het openbaar domein, dat maar één keer komt open te liggen voor gelijkaardige infrastructuurwerken, maar tegelijkertijd maakt het kosten­delende principe de uitrol van de glasvezel goedkoper, waar zowel de operator als de maatschappij van profiteert.

De druk op het openbaar domein neemt toe en dat maakt dat de afspraken tussen de gemeenten en de operatoren en nutsmaatschappijen des te belangrijker. We refereren hierbij aan de code NUTS als afsprakenkader om de synergie, de communicatie en ook de signalisatie voor minder hinder tijdens en het herstel na de werken. De nutscode biedt voldoende garanties om de infrastructuurwerken op een respectvolle en toch snelle manier uit te voeren (zie www.vvsg.be voor meer info). En zo zetten we als lokale besturen de publieke ruimte op een gezamenlijke en gecoördineerde manier in om de tweelingstransitie mee gestalte te geven.     

Bert Janssens,
Diensthoofd Economie, Leefomgeving en Klimaat bij VVSG