Oog voor historisch karakter bij duurzame opwaardering Fort Liefkenshoek

De werken aan Fort Liefkenshoek – een van de toeristische eyecatchers van het Waasland – zijn in een laatste fase beland. Het doel van het project was tweeledig: de historische omwalling van de oude militaire vesting in Kallo moest in zijn originele toestand hersteld worden en een nieuwe voetgangersbrug en parkeerterrein voor auto’s en bussen moest voor een betere verbinding met het fort zorgen. Hoofdaannemer Soga ontfermde zich, in opdracht van de gemeente Beveren, over de werken en Cluster Landscapes zorgde voor het ontwerp. Het studiewerk kwam terecht in de deskundige handen van advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos.

In het hart van de Waaslandhaven, vlak naast de Schelde, en vlakbij een halte van De Waterbus fungeert Fort Liefkenshoek steeds meer als een onthaalpoort voor de Waaslandhaven en omgeving. Een betere ontsluiting drong zich dan ook op. Als eerste werd de buitenomwalling aangepakt, daarna volgen de voetgangersbrug en de aanleg van het nieuwe parkeerterrein. Er komt uiteindelijk ook een nieuwe toegangsweg voor deze parking via de toekomstige Sigmadijk ten zuiden van het fort. De parking wordt via een nieuwe voetgangersbrug over de walgracht verbonden met het horecapunt en via een wandelpad langs de westelijke zijde van de omwalling ook verbonden met de aanmeerplaats van de waterbus aan de andere kant van het fort.

Via architect Cluster Landscapes raakte Witteveen+Bos bij het project betrokken. “Dat was ongeveer twee jaar geleden. Op dat moment was er al een voorontwerp en vergunning waarop we verder konden bouwen”, vertelt projectleider Bart Jansen. “Wij hebben het verhaal dan vervolledigd tot aanbesteding- en uitvoeringsfase. De voorgeschiedenis kregen we dus mee, maar zowel voor de parking, omwalling als brug lag er nog heel wat ontwerp- en studiewerk op de plank. Het geheel is een mooi voorbeeld van een multidisciplinair project, iets waar Witteveen+Bos sterkt op focust. Eind september werd de brug geplaatst en voor het einde van het jaar zal het volledige project netjes afgerond worden.”

Samenwerken

Samenwerken met de architect en tot een gemeenschappelijke ontwerpconsensus komen was een belangrijke factor in dit project. Witteveen+Bos. “Een uitdaging die we met plezier aangaan, want daar zijn we niet enkel heel bedreven, maar ook heel ervaren in”, aldus projectingenieur Yarn Cools. “Op zoek gaan naar haalbare oplossingen en alternatieven, en die op een duidelijke manier terugkoppelen naar de architect … Zo kom je tot eensgezind eindontwerp. Uiteraard let de architect heel erg op het esthetische. De architect wilde een architecturale brug realiseren, naar het idee van een Bailey brug. Dit is een brug die origineel werd ingezet voor militaire toepassing, wat een mooie link met het fort is. Maar het ontwerp moet ook technisch haalbaar zijn en een brug moet nu eenmaal aan bepaalde eisen voldoen. Het ontwerp was een smalle brug, maar de overspanningen waren relatief lang. Omwille van de uitvoering (transport) en duurzaamheid werd daarom gekozen om drie aparte brugdelen te maken.”

Duurzaamheidsprincipes

Duurzaamheid staat voor Witteveen+Bos bij ieder project bovenaan de prioriteitenlijst. In dit project werd in het bijzonder rekening gehouden met de inpassing in de omgeving en de bestaande natuur. Projectingenieur Nathan Dutoit: “Er werden bijvoorbeeld geen bij­komende bomen en lantaarnpalen geplaatst om te voorkomen dat roofvogels hier hun nest maken en een bedreiging vormen voor de lokale fauna. Daarnaast is er een sterke focus op infiltratie. De parking en brandweg zijn uitgevoerd in grasbetontegels op drainerend schraal beton, het wandelpad bestaat uit halfverharding in porfier op een ongebonden steenslagfundering. Enkel de busbaan is dus volledig verhard, hier is voldoende mogelijkheid om af te wateren naar de omliggende onverharde oppervlaktes. Om grondtransport en de bijkomende CO2-uitstoot te beperken zijn de ontwerpniveaus zodanig gekozen dat er een nulbalans ontstaat. Dit wil zeggen dat ophogingen en aanvullingen gebeuren met grond die ter plaatse werd uitgegraven.” 

Ook het ontwerp van de brug in 3 afzonderlijke stukken had een positief duurzaamheidseffect. Nathan Dutoit: “Dit is voordelig in transport, maar biedt in de toekomst ook mogelijkheden naar circulariteit toe. Denk maar aan demontage en hergebruik op een andere locatie. Naar de toekomst toe werden ook wachtbuizen voorzien voor laadpalen voor elektrische wagens. De infrastructuur is voorzien op een systematische uitbreiding van het aantal laadpalen wanneer de nood voor elektrificatie toeneemt. Op die manier is Fort Liefkenshoek helemaal gewapend voor de toekomst.”

Design to cost

Door het tijdig in beeld brengen van de investeringskosten kon een ontwerp opgeleverd worden dat past binnen het budget van de bouwheer (gemeente Beveren). Witteveen+Bos beschikt over een uitgebreide en actuele kostendatabank, waardoor de bouwkosten correct ingeschat kunnen worden. “Daarnaast kunnen ook andere kosten zoals bijvoorbeeld risicokosten begroot worden. Witteveen+Bos kan hierbij gebruik maken van de SSK methodiek, dit is een methodiek die komt overgewaaid van Nederland”, besluit Bart Jansen.      ■