Beton treedt uit de schaduw

De exponentiële bevolkingstoename duwt ons in de richting van een massale en grootschalige bouw van woningen met een stedelijk karakter. Gebouwen die bovendien altijd maar hoger zullen reiken. Op dit moment bestaat er geen enkel alternatief voor beton dat het hoofd kan bieden aan deze enorme uitdaging, zeker niet voor de vele toepassingen die essentieel zijn voor het goed functioneren van onze samenleving: waterbouwkundige werken, kunstwerken, gebouwen, enzovoort. 

Niet langer bouwen in beton is bijgevolg niet realistisch, zowel in Europa als in de rest van de wereld waar de belangrijkste demografische ontwikkeling plaatsvindt. De inspanningen moeten gericht zijn op de productie van het materiaal zelf, in het bijzonder op het meest energie-intensieve onderdeel ervan: cement. Innovatie binnen de cementindustrie vormt de trots van de sector. In de aanhoudende inspanningen voor een vermindering van de koolstofvoetafdruk, heeft de cementindustrie in 2016 een bijkomende stap gezet naar energie-efficiëntie en vermindering van de CO₂-uitstoot, met een Roadmap 2050 die in essentie drie hefbomen omvat.

Drie hefbomen
Terwijl de circulaire economie zich stilaan uitbreidt naar alle sectoren, is de cementindustrie reeds lang een pleitbezorger hiervan. De specifieke eigenschappen van het productieproces van cement en ook het niet-hernieuwbare karakter van de basisgrondstoffen – zoals kalksteen – hebben binnen de industrie geleid tot de ontwikkeling van secundaire materialen en alternatieve brandstoffen. Het verbeteren van de energie-efficiëntie van de processen en de productiemiddelen is een tweede voorname hefboom van de cementindustrie om haar ecologische voetafdruk te verminderen. De sector investeert stelselmatig om de cementinstallaties uit te rusten met de best beschikbare technologieën opgelegd door Europa en de bevoegde overheden.

De cementindustrie leidt vandaag ook belangrijke onderzoeken naar technologieën voor CO₂-captatie, aangepast aan haar industrieel proces. De mogelijkheden van CO₂-captatie en -opslag zijn beloftevol met het oog op een drastische vermindering van de koolstofvoetafdruk. In dit opzicht is het onderzoeks- en innovatieproject “LEILAC” (Low Emissions Intensity Lime And Cement), met Europese financiering, ontwikkeld tegen 2020. Dit proefproject, uitgevoerd in de cementfabriek van CBR-HeidelbergCement-group in Lixhe (Visé), zal de cement- en kalkindustrie in staat stellen de uitstoot van koolstofdioxide aanzienlijk te verminderen.

L’usine CBR de Lixhe à Visé. (Beeld: CBR)

TOTEM-tool
De Universiteit van Leuven (KUL) heeft op vraag van FEBELCEM, de TOTEM-tool toegepast op enerzijds een rijwoning en anderzijds een appartementsgebouw. Voor de doorlichting is gebruikgemaakt van de TOTEM-bibliotheek die diverse materialencombinaties voor vloeren, daken, gevels (inclusief ramen) en binnenwanden bevat. In het geval van de rijwoning werden drie bouwtechnieken vergeleken: baksteen, beton en houtskelet. Het verschil in milieukost tussen de drie varianten blijkt insignificant, namelijk minder dan 5 %. Beton bekleedt de middenpositie tussen baksteen en houtskelet. Gemiddeld 85 % van de milieukost is afkomstig van de materialen, en 15 % van het energieverbruik tijdens de gebruiksfase. 

Ook voor het appartementsgebouw werden drie constructievarianten vergeleken: staal, beton en CLT (cross laminated timber). Gemiddeld zijn hier de materialen verantwoordelijk voor ca. 90 % van de milieu-impact, het energieverbruik in de gebruiksfase voor 10 %. Er tekenen zich echter duidelijke verschillen af tussen de verschillende varianten, zeker voor wat de milieukost tijdens de productiefase betreft. Die ligt bij beton bijna de helft lager in vergelijking met staal, en bijna 30 % lager dan bij CLT.

De TOTEM-studie bevestigt op objectieve wijze de duurzaamheid en uitstekende prestatie van beton in vergelijking met de concurrerende constructiematerialen. Met dit instrument is België een van de Europese voortrekkers in de promotie van de toepassing van een levenscyclusanalyse (LCA) in de bouwsector en in de objectieve beoordeling en de verlaging van de milieueffecten.   

Begin 2018 lanceerden de drie Gewesten TOTEM, de ‘Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials in buildings’. Met deze on-line software kunnen ontwerpers de milieubelasting van complete gebouwprojecten op een objectieve manier inschatten. De totale milieu-impact wordt geanalyseerd aan de hand van de gekende CEN indicatoren (cfr. de Europese norm 15804), aangevuld met een reeks zogenoemde CEN+ indicatoren (ILCD/PEF). Het betreft de volledige levenscyclus, vanaf de productiefase van de materialen tot en met de behandeling van het sloopafval. Het resultaat wordt uitgedrukt als een kost in euro per m² bruto vloeroppervlak. Ook het energieverbruik tijdens de gebruiksfase (EPB-eisen of Passiefstandaard) wordt in rekening gebracht.