Bodemsanering en archeologie onder één dak bij aanleg Gedempte Zuiderdokken

Aannemer Van Laere doet een beroep op ABO voor het bodemonderzoek en de begeleiding van de grondwerken in functie van de aangetroffen bodemverontreiniging. Ook het archeologisch onderzoek is in handen van ABO. Naast de oude dokmuren trof het studiebureau hier onder meer zeer goed bewaarde restanten aan van de citadelmuur uit de 16e eeuw, en een mortier van wel 70 kg gebruikt tijdens het beleg van Antwerpen in de 19e eeuw.

Het Zuid in Antwerpen is vandaag een toonaangevende wijk, terwijl we de Gedempte Zuiderdokken vooral kennen als een grijs parkeerplein. Daar zal Dok Zuid definitief verandering in brengen. Om het park te kunnen realiseren, is het eerste werk het ondergronds brengen van de parkings. Deze komen exact binnen de dokranden van het vroegere Kooldok en Steendok te liggen. De eerste parking, Parking Steendok, is eind vorig jaar afgewerkt. Momenteel werkt Van Laere volop aan de aanleg van Parking Kooldok, om daarna de realisatie van het park te kunnen aanvatten.

ABO nv – onderdeel van ABO-Group – werd al in de ontwerpfase bij dit stadsontwikkelingsproject betrokken. De erkend bodemsaneringsdeskundige stond in voor de opmaak van de grondverzetsstudie om de kwaliteit van de te ontgraven grond van dit voormalig havendok in kaart te brengen. “Op circa 8 m diepte hebben we, ter hoogte van de voormalige dokbodem, een sliblaag aangetroffen die sterk verontreinigd is door zware metalen en PAK’s. We hebben vervolgens een beschrijvend bodemonderzoek opgesteld om de sliblaag gedetailleerd in kaart te brengen”, legt Toon Moeskops, projectleider bij ABO, uit. 

In de uitvoeringsfase is ABO door Van Laere aangesteld om de grondverzets- en bemalingswerken te begeleiden. “De sliblaag was dermate verontreinigd dat ze diende te worden afgevoerd voor verdere verwerking. Het is onze taak als bodemsaneringsdeskundige om het niveau van de sliblaag tijdens de graafwerken nauwkeurig te monitoren zodanig dat alleen de verontreinigde laag wordt afgevoerd. Om de diepe bouwput van 8 m te kunnen realiseren, dient ook het grondwaterpeil verlaagd te worden. Met het oog op gekende grondwaterverontreinigingen in het stadscentrum monitoren wij de grondwaterkwaliteiten om ons ervan te vergewissen dat er geen verspreiding van die verontreinigingen plaatsvindt”, aldus Toon Moeskops.

De wetgeving bepaalt dat van zodra grondwerken plaatsvinden, er een archeologisch onderzoek moet gebeuren, zeker in een historische stadskern. ABO heeft sedert enkele jaren de expertise in huis om het volledige archeologische traject te begeleiden. “We zijn vertrokken van een bureaustudie, waarbij we op basis van historische kaarten en informatie van voorgaande opgravingen hebben bepaald welke archeologische structuren we in de bodem konden verwachten”, vertelt Maarten Praet, archeoloog bij ABO nv. Tijdens de werkzaamheden aan het Kooldok voerde ABO tevens een geofysisch onderzoek uit om met behulp van een grondradar de exacte locatie van de oude dokmuren te bepalen, zodanig dat Van Laere de graafwerken perfect kon plannen zonder onverwachte structuren tegen te komen. De architecten gaan op basis van deze scans de dokmuren visualiseren in het nieuw aan te leggen park. “Dankzij deze niet-invasieve methode dienden we de activiteiten op de werf niet te verstoren”, zegt Maarten Praet. 

Tijdens de graafwerken heeft ABO het 19e-eeuws dok uit de napoleontische tijd grondig onderzocht. De oude dokmuren blijven trouwens zichtbaar op verdieping -1 van de ondergrondse parking. “Aan de in- en uitrit van Parking Steendok hebben we ook restanten van de citadelmuur uit de 16e eeuw aangetroffen. Op sommige plaatsen was de muur tot op 8 meter hoogte bewaard, wat behoorlijk uniek is”, vult Maarten Praet aan. Na het registreren en inzamelen van enkele bouwstenen met merktekens, zijn de dokmuren verwijderd om de in- en uitrit te realiseren.

Naast de citadelmuur deed ABO nog enkele opmerkelijke vondsten zoals een mortier uit de 19e eeuw van wel 70 kg, die bij het beleg van Antwerpen gebruikt geweest is voor beschietingen. De mortier wordt na conservatie tentoongesteld in het stadsmuseum. Er werden ook kanons- en musketkogels aangetroffen die een goed beeld geven van de militaire geschiedenis van de verdwenen citadel.”

Tijdens de uitvoering kwam het erop aan om alles goed te coördineren met de aannemer, gezien zowel de afvoer van de sliblaag als het archeologisch onderzoek tussen en tijdens de verschillende fasen van het project door dienden te gebeuren. “Het is dan ook een groot voordeel voor de aannemer dat wij al deze disciplines kunnen combineren”, zegt Toon Moeskops. “En voor ons als bedrijf is het heel fijn dat onze expertise als bodemsaneringsdeskundige en als archeologisch- en geofysisch onderzoeksbureau hier samenkomt. ABO is bij heel wat grootschalige stadsontwikkelingsprojecten betrokken in Antwerpen en de Gedempte Zuiderdokken vormen een mooie aanvulling op ons palmares.”

ABO is nu volop bezig met de begeleiding van de grondverzetwerken en het archeologisch onderzoek bij de aanleg van de tweede parking, Parking Kooldok. Tegen het einde van dit jaar zitten de werken voor ABO op deze site erop.