De kracht van een hemelwaterplan

Langere periodes van droogte in de zomer en veel intensere buien. De gevolgen van de klimaatverandering laten zich al enkele jaren stevig voelen. Netbeheerder Fluvius benadrukt het belang van een hemelwaterplan op maat en ondersteunt lokale besturen om hierop in te spelen. Dat gebeurde ook in het Lichtervelde, waar ze bij extreme weersomstandigheden na enkele doordachte ingrepen nu kunnen rekenen op drie gecontroleerde overstromingsgebieden.

In het verleden werden waterlopen en grachten rechtgetrokken, ingebuisd, gedempt en overbouwd. Samen met de aanleg en uitbouw van een rioleringsstelsel, de stijgende urbanisatie en de schaalvergroting van de landbouw creëerde dit een situatie waarbij de stroomsnelheid en afvoerpieken van de waterlopen alsmaar stegen en de capaciteiten van de waterlopen en de buffermogelijkheden daalden. De oorspronkelijke waterlopen en het aanwezige rioleringsstelsel kunnen het water niet meer verwerken. Daarboven komt ook nog de huidige klimaatsverandering die zich meer en meer doorzet en een negatieve impact heeft of de waterhuishouding. Dit betekent dat er weer gestreefd moet worden naar ‘Ruimte voor water’.

Vandaag is ongeveer 15 % van het Vlaamse oppervlak verhard. Dit zorgt ervoor dat het regenwater niet kan insijpelen, grondwaterreserves niet worden aangevuld en het regenwater massaal richting rioleringen stroomt, wat kan leiden tot overstromingen. Een probleem waarmee ook Lichtervelde vaak mee te kampen krijgt. De gemeente is geregeld het slachtoffer van wateroverlast in het centrum, vooral te wijten aan de ligging afwaarts, de natuurlijke helling van het terrein en de alsmaar dichter bebouwde woonkern. Meer en meer water stroomt af naar het lager gelegen centrum en de aanwezige riolering was niet meer toereikend.

Hemelwaterplan op maat

Met een hemelwaterplan op maat werd in Lichtervelde een ruimtelijke visie uitgewerkt om de economische, maatschappelijke en ecologische gevolgen van wateroverlast te beperken en het grondgebied robuust te maken voor de gevolgen van de klimaatsverandering. Een hemelwaterplan beantwoordt dan ook de vraag hoe vandaag en in de toekomst het water geborgen, geïnfiltreerd, gebruikt en afgevoerd kan worden. De opmaak van een hemelwaterplan kan in deze context aanzien worden als een instrument om een integrale ruimtelijke visie uit te werken. Een hemelwaterplan is een visie op hoe we willen omgaan met regenwater in de toekomst en de basis voor alle ruimtelijke ontwikkelingen. In eerste instantie kijken we naar hergebruik, dan naar infiltratie, vervolgens naar buffering en ten slotte vertraagd afvoeren”, vertelt Katrien Vanhove, coördinator hemelwaterplannen bij Fluvius.

Aanleg van een overstortgracht op een waterloop die door het centrum van Lichtervelde loopt.

Sense of urgency

Tijdens de Dag van de Openbare Ruimte, op 6 februari, kwam Katrien Vanhove het belang van een hemelwaterplan toelichten. “Fluvius kijkt verder dan het inhoudelijke, er moet een duidelijk en gestructureerd plan achter zitten. Welke partners zijn nodig voor een specifiek grondgebied en hoe krijgen we de neuzen in dezelfde richting? Er moet een platform gecreëerd worden waarop rekening wordt gehouden met de belangen en de prioriteiten van alle betrokkenen. Er is een duidelijk sense of urgency en het klimaat heeft ons intussen genoeg waarschuwingen gegeven. Het is daarom cruciaal om op voorhand een visie te creëren, zodat de juiste dingen worden gedaan met de beschikbare middelen. Fluvius wil de gemeenten daar graag volop in ondersteunen.”

Tegen 2030 wil het bestuur van Lichtervelde alle actiepunten uit het hemelwaterplan gerealiseerd hebben. “Er lopen drie waterlopen naar ons centrum”, vertelt Jos Goethals, schepen van openbare werken in Lichtervelde. “De eerste is reeds afgekoppeld en wordt omgeleid via de Ringbeek. De tweede waterloop is voorzien van een gecontroleerd overstromingsgebied en de derde, de sterkste, kan sinds kort teren op twee bufferbekkens. Ons hemelplan bewijst dat je door de kennis en krachten van verschillende partijen te bundelen, kan komen tot een doordacht hemelwaterplan, met soms verrassende ideeën. De komende jaren wordt het plan verder tot uitvoering gebracht, met onder andere heel wat acties voor de zowel de gemeente, de ontwikkelaars als de burgers van Lichtervelde.”