Platform over infrastructuur, ruimtelijke inrichting, civiele- en openbare werken
Gebundelde krachten en kennis voor complex en ambitieus 
metroproject in hartje Brussel
De werken kaderen binnen het Metro 3-project en omvatten naast twee tunnels eveneens de bouw van metrostation Toots Thielemans en de renovatie en uitbreiding van het tramstation Lemonnier.

Gebundelde krachten en kennis voor complex en ambitieus 
metroproject in hartje Brussel

In het hart van Brussel bouwt de tijdelijke maatschap (TM) Toots – een samenwerking tussen BESIX, Jan De Nul Group en Franki Construct – momenteel een nieuwe metrotunnel. De werken kaderen binnen het Metro 3-project en omvatten naast twee tunnels eveneens de bouw van metrostation Toots Thielemans en de renovatie en uitbreiding van het tramstation Lemonnier. De wanden van één tunnelelement worden gerealiseerd met groutpalen vanuit de kelders van het Zuidpaleis, waarna het tunneldak gefaseerd gebouwd zal worden vanuit dezelfde kelders. Voor het andere tunnelelement wordt, voor het eerst in het centrum van Brussel sinds de jaren 90, de cut & cover-techniek opnieuw toegepast.

Dankzij de aanleg van de toekomstige metrolijn 3 tussen Bordet en Albert zal de MIVB de groeiende reizigersstroom kunnen opvangen, in een regio waar de bevolking jaar na jaar toeneemt. Het is het hele mobiliteitsgebeuren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat in een moderner dynamisch jasje gestoken wordt, in een tijd dat kwaliteit van de verplaatsingen steeds crucialer wordt voor de grote steden. Het project mikt ook op gebruikersvriendelijke stations, die toegankelijk zijn voor personen met beperkte mobiliteit, en openbare ruimtes die beantwoorden aan de verwachtingen van de burgers, in een participatief kader voor wat de bovengrondse inrichtingen betreft. Momenteel ontfermt TM Toots zich binnen het overkoepelende Metro 3-project over de realisatie van het metrostation Toots Thielemans en de twee tunnels. Enerzijds onder het ZuidPaleis naar de Lemonnierlaan en anderzijds onder de Zuidlaan en langs de Jamarlaan tot aan het Baraplein. De werken spelen zich allemaal af tussen het station Brussel-Zuid en de Anneessenswijk, in het hart van de Belgische hoofdstad en omvatten de civieltechnische werken en de afwerking. De werken aan de tunnels en het metrostation Toots Thielemans gingen in september 2020 van start om tegen 2025 de nieuwe metro in dienst te stellen. De werken aan het tramstation Lemonnier volgen aansluitend tussen 2025 en 2028.

Tunnels van lijn 3

Een eerste fase on site betrof voorbereidende werken om de openbare inrichting aan te passen op de werfsituatie. “Een gefaseerde omschakeling naar een werfsituatie, met onder andere het plaatsen van tijdelijke wegenis”, verduidelijkt Gaëtan Lamaille, projectmanager bij BESIX. “Sinds de voorbereidingswerken ligt de focus hoofdzakelijk op de funderingen, met aansluitend en ook een stuk parallel de ruwbouwwerken voor de omleiding van de riolering. Ook de funderingen worden gefaseerd uitgevoerd, met verschillende technieken. Vooral de centrale knoop middenin het project, op de Kleine Ring, vraagt de nodige aandacht.”

Toots Thielemans

De eerste tunnel is 300 m lang en zal het nieuwe station Toots Thielemans verbinden met het bestaande tunneldeel richting Brussel-Zuid ter hoogte van het Bara plein. Voor het plaatsen van de funderingen wordt hier grotendeels de cut & cover-techniek toegepast. Er worden sleuven gegraven waarin betonnen zijwanden worden gegoten. Daarop wordt een dakplaat gebouwd. Zo ontstaat een sterke constructie die het toelaat om grond onder de dakplaat verder uit te graven en ondergronds de vloer- en tussenplaten uit te voeren en de inwendige structuren en uitrustingen te realiseren, met zeer beperkte hinder erboven. François-David Jonard, projectdirecteur bij Jan De Nul Group, verduidelijkt: “Het toont aan hoe complex deze werf is. Sinds de jaren 90 is dit de eerste keer dat in het centrum van Brussel opnieuw de cut & cover-techniek wordt toegepast. Dat is best bijzonder want het is geen alledaagse techniek en je moet het durven toepassen. Gezien de omgeving en de omstandigheden werden we in dit project richting cut & cover gedwongen en dan is het een groot voordeel dat drie sterke partners de kennis en ervaring van andere tunnelprojecten zoals bijvoorbeeld de renovatie van de Leopold II tunnel, de bouw van de Schuman-Josafattunnel, de realisatie van de spoorbypass in Mechelen en de bouw van de tunnel aan de ring rond Aalst kunnen bundelen.” De complexe ondergrond vereist precisiewerk want er wordt voor dit tunneldeel ook nog eens gegraven onder de bestaande tramtunnel en doorheen een gecompliceerde knoop van rioleringscollectoren. “Op die plaats, onder de bestaande tramtunnel, zal daarom de grondbevriezingstechniek toegepast worden”, vertelt Jan Poppe, hoofdwerf­leider bij Franki Construct. “Grondwater wordt bevroren waardoor de grond waterondoorlatend wordt zodat aan de binnenkant veilig kan worden uitgegraven. Er zijn zo een aantal knopen die bijzondere aandacht verdienen en dat maakt deze opdracht toch wel heel erg specifiek.”

Lemonnier

De tweede tunnel, met een lengte van 210 m en grotendeels uit te voeren onder het bestaande gebouw ‘Zuidpaleis’, zal een verbinding vormen tussen het metrostation en de bestaande tunnelkoker richting Anneessens. Het realiseren van dit tunneldeel is enkel mogelijk door eerst het historisch gebouw vanuit de kelders te verstevigen en vervolgens de jet grouting-techniek toe te passen, met groutpalen vanuit de kelders van het Zuidpaleis. Er wordt een dragende en waterdichte cementkolom gecreëerd door cementmortel onder hoge druk te injecteren en te vermengen met grond. Daarop wordt gefaseerd een dakplaat gelegd die het gebouw dan opvangt, om ondergronds verder te kunnen werken en graven. Wanneer de vloerplaat en zijwanden in gewapend beton zijn gerealiseerd, nemen deze de functie van de groutpalen definitief over.

Het is een combinatie van factoren die dit project voor zowel BESIX, Jan De Nul als Franki Construct zo uitdagend maken. Gaëtan Lamaille: “Er is niet alleen de grote technische complexiteit en de variatie in technieken, maar ook de omvang is een uitdaging. Het betreft hier bijvoorbeeld enorm grote hoeveelheden voor de jet grouting, de diepwanden, het grondwerk en de betonstructuren. En dan zijn er nog de externe factoren waar we rekening mee moeten houden. Bestaande gebouwen en tramtunnels, het verkeer, het openbaar vervoer … Dat weegt allemaal door en maakt het project uniek.”

Ambitieus en complex

Metrostation Toots Thielemans, vroeger bekend onder de projectnaam ‘Grondwet’, bevindt zich onder de Stalingradlaan, tussen de stations Brussel-Zuid en Anneessens. Het station zal bestaan uit twee perrons op niveau -2 en drie mezzanines voor de loketten en toegangen tot de perrons. Die zullen toegankelijk zijn via de Zuidlaan en het Zuidpaleis, en via een nieuwe voetgangerstunnel ook aansluiten op tramstation Lemonnier, dat op zijn huidige locatie blijft. Twee mezzanines van 60 m en 30 m, aan beide uiteinden, zullen boven de sporen lopen en aansluiten op de huidige ingang van het station via een loopbrug. Het volledige station wordt dankzij de aanpassingswerken toegankelijk gemaakt voor personen met beperkte mobiliteit. De bouw van het nieuwe metrostation, tramstation en twee tunnels is een van de meest ambitieuze en complexe Brusselse bouwprojecten van deze tijd. Metrostation Toots Thielemans zal de wijk rond het Zuidpaleis ontsluiten door zijn ligging op Metro 3, de nieuwe slagader van het openbaar vervoer in Brussel. Met een capaciteit die drie keer hoger ligt dan de tram en met een doortocht iedere drie minuten wordt frequent en snel reizen gegarandeerd.

Momenteel ontfermt TM Toots zich binnen het overkoepelende Metro 3-project over de realisatie van het metrostation Toots Thielemans en de twee tunnels.

Ruime ervaring

Ook het feit dat dit project kadert in een groter geheel is een factor waar rekening mee gehouden moet worden. Jan Poppe: “We zijn niet rechtstreeks afhankelijk van andere projecten, maar er is wel een overlapping. Voor signalisatie en technieken wordt immers een beroep gedaan op onderaannemers en dat voor meerdere stations. Er is dus wel een soort van synergie en link met onze plannen. De opdrachtgever is uiteraard wel afhankelijk van ons project aangezien het een belangrijke schakel is om de lijn in dienst te krijgen.” De ervaring van de drie partijen binnen de TM Toots is dan ook van goudwaarde om het project binnen de planning en op de juiste manier uit te voeren. “We kennen allemaal de context van zulke grote projecten en we hebben veel ervaring in tunnelbouw”, klinkt het in koor. “Meer specifiek is ook de Brusselse context bijzonder. Het is een heel specifieke en aparte plek om te werken, ook wat toestemmingen en vergunningen betreft.”

Minder hinder

De werken gebeuren zowel boven- als ondergronds, in een dichtbevolkt gebied met veel winkels. TM Toots werkt om die reden samen met de MIVB, het Brussels Gewest, de Stad Brussel, de gemeente Sint-Gillis en andere stakeholders volgens een uitgebreid minder hinderplan waarbij rekening gehouden wordt met omwonenden en handelaars uit de buurt. Zo worden werkmethodes gebruikt die minder lawaai en trillingen veroorzaken, zal de ingenomen opslag- en werk­-
ruimte tot het absolute minimum beperkt blijven en is er een nieuwe rotonde aangelegd om het verkeer op de Kleine Ring om te leiden en de verkeerssituatie zo stabiel mogelijk te houden tijdens de voortgang en verschillende fases van het project. Dat enkele handelaars in september een nieuw en tijdelijk onderkomen kregen in het net ingehuldigde Stalingrad Village maakt ook deel uit van dat minder-hinderplan. De zeer precieze voorbereiding van de TM Toots leverde nog een bijkomend voordeel op. François-David Jonard: “Samen met de MIVB werd beslist om op de Boulevard du Midi een rotonde te creëren rond onze werf. Wat blijkt: de circulatie van het verkeer verloopt nu vlotter dan voorheen zonder werf. Het is een zeer druk knooppunt, maar de voorlopige rotonde zorgt voor een veel vlottere circulatie. Dit is een voorbeeld van een positief neveneffect van een doordachte voorbereiding. Zo kan de verkeerssituatie nadien nog verder geoptimaliseerd worden.”

Klimaat en maatschappij

TM Toots engageert zich tijdens het project eveneens om in nauwe samenwerking met de MIVB kansarmen en mensen met een handicap stages en opleidingen aan te bieden en te werk te stellen. Bovendien doet de tijdelijke maatschap voor specifieke taken zoals buitenafwerking, metselwerk, vloerbedekking en verfwerk een beroep op Brusselse werkzoekenden in het kader van lokale integratieprojecten. Daarnaast zet TM Toots ook actief in op een verlaging én tegelijk uitgebreide monitoring van de CO2-voetafdruk van de werken. CO2-drempels voor de grootste activiteiten zoals de levering van beton en wapeningsstaal en de afvoer van grond zijn vastgelegd en worden gemonitord. Concreet betekent dit dat de productie en de aan-en afvoerketen voor deze materialen vanaf het begin bepaald en opgevolgd worden om een zo laag mogelijk te zitten. Door middel van zonnepanelen produceert TM Toots op de site grotendeels eigen elektriciteit voor de kantoorunits in combinatie met de energetisch performante werfketens. Rekening houdend met het grote waterverbruik van de funderingstechnieken werd recent ook overgeschakeld op water van de Zenne in plaats van stadswater. Daarnaast wordt water dat gewonnen wordt uit grondwaterbemalingen hoofdzakelijk in de Zenne geloosd in plaats van in de riolering. Er wordt ook bijna geen gebruik gemaakt van generatoren dankzij speciaal voorziene elektriciteitsaansluitingen voor de werfinstallaties. En waar mogelijk wordt zelfs elektrisch materieel ingezet.

"*" geeft vereiste velden aan

Stuur ons een bericht

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Wij gebruiken cookies. Daarmee analyseren we het gebruik van de website en verbeteren we het gebruiksgemak.

Details