Kies voor een doorgedreven participatietraject

In 2006 zag ik de opmars van social media en de wereld veranderde. Plots had iedereen toegang tot massamedia aan 0 euro. Tot dan toe konden burgers of consumenten hun onvrede enkel uiten door te betogen, een lezersbrief te sturen of via Testaankoop. De aandacht voor die onvrede bleef dus beperkt. Voor de komst van social media was de communicatiekracht van een bedrijf versus de burger of consument compleet ongelijk, maar dat is intussen heel erg veranderd.

In tegenstelling tot de meeste bedrijven had ik meteen door dat social media veel teweeg zouden brengen. Die grondslag van mensen die zich makkelijk massaal kunnen verenigen ging uiteraard niet verdwijnen, maar alleen maar groeien. Zoals bij alle bewegingen die een opmars kennen, zijn er voor- en nadelen. Het is uiteraard goed dat bepaalde dingen aangekaart worden. Zo hebben burgerbewegingen Ringland en Ademloos heel wat in gang gezet in het Oosterweel-verhaal. De opdrachtgever schoof mee aan tafel, raakte betrokken en dat leverde positieve output op.

Maar burgers kunnen ook excessief te werk gaan, denk maar aan de recente betogingen tegen Good Move. Het gevoel van de man of vrouw in de straat is niet veranderd, wel de manier waarop ze zich kunnen verenigen en hoe zich dat uit. De vraag is: hoe ga je daarmee om? Structureel aanpakken en incorporeren is de boodschap. Het is vandaag al verplicht om burgerparticipatie te integreren van bij de start van het proces. Dat is een heel goede zaak. Maar de manier waarop dat moet gebeuren is voorlopig nog een heel vaag begrip. Een infovergadering met een maquette en een ideeënbus volstaan niet. Schijnparticipatie is absoluut uit den boze.

Er is een duidelijk verschil tussen informeren en participeren. Tijdens infomomenten zullen steeds de meest betrokken burgers en de grootste tegenstanders opdagen. Dat is geen evenwichtige samenstelling van de bevolking. Die infomomenten zijn zeker nodig, maar lang niet voldoende. In eerste instantie is het dan ook heel belangrijk om een overzicht te maken van alle stakeholders en organisaties die je wil betrekken. De ouder met kinderkoets, de man/vrouw die om 5u vertrekt naar het werk, milieuorganisaties, voorbijgangers en reizigers, vrachtwagenchauffeurs, handelaars … zo breed mogelijk. Een volgende stap is het benaderen van die verschillende groepen in een geleid proces waarbij je luistert naar de specifieke vragen en noden. Kom met een duidelijk verhaal: ‘dit is onze uitdaging en wij willen jullie perspectief daarop vanuit alle hoeken’.

In het ideale scenario probeer je zo vroeg mogelijk in het proces een diverse groep mensen samen te brengen. Dan vertrek je vanuit het algemene belang, zoals luchtkwaliteit, geluidshinder en verkeersveiligheid, en ga je verder met de specifieke belangen van de verschillende groepen. Dat is cruciaal voor het verdere verloop van het proces omdat je alle betrokkenen een stem geeft en zelf duidelijk kan toelichten waarom er bepaalde beslissingen genomen worden. Hoe groter de betrokkenheid, hoe groter de kans op begrip en op verhelderende visies die jouw project zelfs naar een hoger niveau kunnen tillen.

Om dit proces in goede banen te leiden zijn twee partijen onontbeerlijk: enerzijds communicatie experten en anderzijds participatie experten, dit zijn twee totaal verschillende partijen met een eigen competentie. Laat je omringen door de juiste mensen. En durf voor een zwaarder participatietraject te kiezen. ‘Dat kost tijd, geld en moeite’, hoor ik je denken. Maar dat klopt niet helemaal. Een doordacht geïntegreerd participatieproces levert alleen maar voordelen op. Er kruipt inderdaad tijd in, maar de tijd die je later in het project kan verliezen door eventuele strubbelingen, opstanden en opschortingen, is nog veel kostbaarder. En wanneer er na een doorgedreven participatieproject beslissingen genomen worden, dan moeten die ook gerespecteerd worden en moet er repressief worden opgetreden tegen amokmakers.     

Cato Léonard
CEO GLASSROOTS
Expert burgerparticipatie