Mediaplein vormt groene belevingsplek in hartje Antwerpen

Het Mediaplein in de Kievitwijk in Antwerpen is heraangelegd en omgevormd tot een aangename verpozingsplek in halfverharding met bomen, zitbanken en waterkanaaltjes. Het plein is ook vergroot, dankzij de compactere verkeerslus onder de spoorwegbrug. Groep Infrabo en CLUSTER landschap & stedenbouw sloegen de handen in elkaar voor het realiseren van het vernuftige ontwerp en Hertsens Infra zorgde voor een feilloze uitvoering. “Naar analogie met de typische Franse gravelpleintjes waar het aangenaam vertoeven is onder de bomen, creëerden we een gezellig belevingsplein”, aldus David Verhoestraete, zaakvoerder van CLUSTER landschap & stedenbouw.

De heraanleg vormt het sluitstuk van het stadsproject Kievit II, dat werd opgestart in 2012. Het hele gebied is ongeveer 2 hectare groot en strekt zich uit van het station Antwerpen-Centraal, tussen de spoorwegbedding en de Van Immerseelstraat, tot de Van Den Nestlei. Met het stadsproject Kievit II is de omgeving van een verlaten spoorweginfrastructuur in de dichtbebouwde Kievitwijk helemaal omgevormd tot een nieuwe groene plek met ruimte voor sport en spel, kantoren, woningen en publieke functies. De omvorming van het station Antwerpen-Centraal tot een internationaal doorgangsstation vormde de aanleiding voor de nieuwe ontwikkelingen in de Kievitwijk. Samen met de ondertunneling van het station werd aan de zijde van de Kievitwijk een nieuwe toegang tot het station gebouwd. Zo kwam de voormalige achterzijde plots op het voorplan te liggen, wat een nieuwe impuls aan deze wijk gaf.

De stadsvernieuwing in de wijk bestaat onder andere uit woningen, kantoren en publieke functies. Daarnaast creëerde Kievit II in de dichtbebouwde 19e-eeuwse stadsgordel een nieuwe groene plek op maat van buurtbewoners en bezoekers. De nieuwe gebouwen zijn allemaal opgeleverd en in gebruik. Het eerste deel van het nieuwe openbaar domein opende in de zomer van 2017, het tweede deel in de zomer van 2020 en de heraanleg van het Mediaplein vormde de derde fase. “Het uitgangspunt van de ontwerpwedstrijd die door de Stad Antwerpen via AG Vespa werd uitgeschreven was de realisatie van een evenementenplein”, vertelt David Verhoestraete. “De gevel van het nieuwe gebouw van DPG Media is bekleed met grote flatscreens en zou zich lenen tot het organiseren van evenementen.”

Maar dat uitgangspunt stelde de ontwerpers al snel in vraag. David Verhoestraete: “Wij werken steevast heel conceptueel en analyseren de site om dan te bepalen waar de omgeving nood aan heeft en wat het best zou passen. Voorheen was het Kievitplein een onaangename plek, zowel voor passanten als voor de mensen die rondom het plein professioneel actief waren. Zo ontsproot al snel het idee om geen evenementenplein, maar een belevenisplek te maken. Naar analogie met de typische Franse gravelpleintjes waar het gezellig vertoeven is onder de schaduw van de bomen.”

Omwille van de onderliggende parkeergarage was het creëren van groen op die plek niet evident. Het Mediaplein werd daarom licht verhoogd aangelegd om zo de wortels van de bomen via een krattensysteem voldoende groeimogelijkheden te geven. De bomen bieden de nodige schaduw op warme dagen en ze breken ook de wind op het plein. Samen met de grote zitbanken werd het Mediaplein zo een schaduwrijke rustplek in de dynamische stationsomgeving. “Gezien de parkeergarage moest er zeer nuchter en creatief nagedacht worden over een manier om de bomen te integreren”, vertelt Filip Vandenbroucke, projectverantwoordelijke bij Groep Infrabo, dat zich in de ontwerpfase ontfermde over het technische luik. “Er werd gekozen voor een ondergrondse structuur met kratten van 80 cm hoog, waarvan het grootste gedeelte onder de grond zit en ongeveer 20 cm onder het verhoogde plein werd geïntegreerd. Om stabiliteitsredenen werden alle bomen precies gepland boven de kolommen van de ondergrondse parking.”

Wat de uitwerking betreft, leidde ervaren speler Hertsens alles in goede banen. “In een eerste fase werd de keerlus voor gemotoriseerd verkeer verkleind en volledig onder de sporen geschoven. Daardoor ontstond meer ruimte voor verblijfs- en rustplekken”, aldus projectleider Geert Breynaert. “Vervolgens begonnen we aan het plein met het plaatsen van de riolering, de buffers, de boombunker en aansluitend de trappenpartij en de tegelzones. Bijzonder aan dit project was ongetwijfeld de integratie van groen. Doorgaans wordt dit aan het einde van het project gedaan, maar in dit geval vormden de bomen het uitgangspunt. Mede omwille van de specifieke plaatsing van de bomen boven de kolommen van de parkeergarage.”     

De gecreëerde ondergrondse hydrocultuur geeft de bomen de nodige ruimte om te groeien. Filip Vandenbroucke: “In het kader van hergebruik worden de bomen hoofdzakelijk gevoed door hemelwater. Op het gedeelte van het Mediaplein dat niet verhoogd is, wordt het hemelwater via kolken en goten afgeleid naar twee buisvormige buffers van respectievelijk 5,5 en 14 m³. Ook dat water wordt gebruikt om de kunstmatige grondwaterlaag  onder de krattenstructuur geplaatst op peil te houden. Verder is in het krattensysteem ook nog druppelbevloeiing in verschillende kringen voorzien. Het was bovendien heel belangrijk om de bomen met de nodige zorg te behandelen. Zo werden ze bijvoorbeeld zo vroeg mogelijk geplant in het seizoen en pas op het laatste moment aangeleverd zodat ze niet werden blootgesteld aan onnodig veel  zonlicht en uitdroging.”

Verder werden op het plein ook ondiepe waterkanaaltjes geïntegreerd, die voor verkoeling voor bezoekers en water voor de bomen zorgen en eveneens dienen als spelelement. Die fonteintjes worden van water voorzien door het kleinere bufferbekken. Het verhoogde plein is langs alle zijden te betreden via een trap en een lange helling aan de zuidzijde. De huidige trappen naar de ondergrondse parking zijn geïntegreerd in het verhoogde plein. Geert Breynaert: “Er was heel weinig plaats om de werken uit te voeren. Opslagplaats voorzien was moeilijk en we moesten er ook voor zorgen dat het station steeds goed bereikbaar bleef en fietsers en wandelaars konden blijven passeren. Uitvoeringstechnisch was het realiseren van de bufferriolering, de fonteinen, de bijkomende nutsleidingen en het techniekenlokaal achter de trap best uitdagend. Door de vele bestaande nutsleidingen in de grond moesten we goed zoeken naar de nodige plaats voor de nieuwe systemen.”

Fietsers worden nu geleid via een comfortabele fietsverbinding  over het Mediaplein, die werd uitgewerkt als fietsas. David Verhoestraete: “Dat leidt tot minder kruisend fietsverkeer op de rest van het plein. Voor zo’n plein in het hart van Antwerpen mogen we zeggen dat we een maximale vergroeningsstrategie hebben toegepast. De inplanting van de bomen is afgestemd op de kolommen structuur van de ondergrondse parkeergarage. Het plaatsen van meer bomen laat de ondergrondse constructie niet toe. Over het eindresultaat zijn we zeer tevreden en dat gevoel zal de komende jaren alleen maar versterken wanneer de bomen steeds groter worden.”

Ook Infrabo en Hertsens kijken tevreden terug op het project. Filip Vandenbroucke: “De multidisciplinaire kwaliteiten van Infrabo komen in dit project helemaal naar boven. Naast alle mogelijke technieken namen we ook de coördinatie op ons. Samenwerken was in dit verhaal bijzonder belangrijk voor een goed eindresultaat en daar zijn alle partijen zeer goed in geslaagd.” Geert Breynaert bevestigt: “Het was zeker geen evident project, maar uiteindelijk is alles vlot verlopen. Hertsens is het gewend om complexe opdrachten tot een goed einde te brengen. En daar zijn we samen met Infrabo en CLUSTER landschap & stedenbouw zeker in geslaagd.”