‘Rioleren’ wordt ‘gemeentelijk waterbeheer’

De gevolgen van de klimaatverandering dwingen ons tot een duurzaam waterbeleid en fijn uitgekiend hemelwaterplan. “Om klimaatbestendig te zijn moet water van bij het begin van een planning of ontwerpproces als een sturende factor beschouwd worden en niet als een probleem dat op het einde van het proces moet opgelost worden”, vertelt VLARIO-voorzitter en professor aan de KU Leuven Jean Berlamont, die in oktober de tweejaarlijkse DUNBAR MEDAL ontving van The European Water Association (EWA).

Rioleringen worden aangelegd om het afvalwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) te brengen. De meeste rioleringen in Vlaanderen, en trouwens ook in Nederland, zijn ‘gemengde rioleringen’. “Dat wil zeggen dat samen met het afvalwater ook regenwater afgevoerd wordt”, verduidelijkt Jean Berlamont. “Hierdoor zijn overstorten nodig om bij hevige neerslag het teveel aan hemelwater, vermengd met afvalwater dat niet door de RWZI kan verwerkt worden, rechtstreeks te lozen op het oppervlaktewater.”

Oorzaken aanpakken

Dit veroorzaakt gemiddeld 7 tot 10 keer per jaar een verontreiniging van de beken en rivieren die na de ingebruikname van de RWZI’s behoorlijk schoner waren geworden. Met het oog op de invulling van de Europese kaderrichtlijn Water moet dit vermeden worden. Tot voor kort werd dit opgelost door aanzienlijke bergingsvolumes te voorzien in de riolering of aan de overstort. “In plaats van de gevolgen (vervuiling van de ontvangende oppervlaktewaters) te remediëren kunnen we beter de oorzaken aanpakken”, is Jean Berlamont van mening. 

“Door voor alle nieuwe of vernieuwde rioleringen voor een gescheiden stelsel te kiezen komt minder hemelwater in de afvalwater- of gemengde riolering terecht en daalt de overstortfrequentie en/of de overstortvolumes. Door regenwater lokaal te bergen, te gebruiken in het huishouden of te laten infiltreren wordt lokale wateroverlast bestreden en wordt vooral de grondwaterhuishouding verbeterd. Op veel plaatsen in Vlaanderen is het grondwaterpeil, onder andere door de droge zomers, immers in belangrijke mate gedaald, wat dan weer de waterbevoorrading voor bijvoorbeeld land- en tuinbouw en op langere termijn voor drinkwater in het gedrang brengt.”

Jean Berlament, VLARIO-voorzitter en professor aan de KU Leuven.

Hemelwater bergen

De gevolgen van de klimaatverandering dwingen ons nog tot een verdere paradigmashift. Jean Berlamont verduidelijkt: “Om lokale wateroverlast tijdens de hevigere onweders te vermijden moeten we lokaal het hemelwater tijdelijk bergen, ter plaatse van individuele percelen of op wijkniveau. Om de watervoorziening in droge periodes te verzekeren moeten we zoveel mogelijk hemelwater laten infiltreren, opnieuw, op perceel niveau of op wijk- of gemeenteniveau. Hiertoe moet een gemeente over een hemelwaterplan beschikken dat in grote lijnen vastlegt waar geborgen en waar geïnfiltreerd wordt.”

Sturende factor

Dat plan moet het uitgangspunt zijn van de ruimtelijke ordening en planning van de open ruimte. En dat vraagt om de juiste mindset. “Om een duurzaam waterbeleid te voeren en klimaatbestendig te zijn moet water van bij het begin van een planning of ontwerpproces als een sturende factor beschouwd worden en niet als een probleem dat op het einde van het proces moet opgelost worden. Zo wordt de aanleg van riolering geen puur hydraulisch of bouwkundig project meer, maar moet het geïntegreerd worden in een veel breder ruimtelijk beleid en zodoende een gemeentelijk waterbeheer worden”, besluit Jean Berlamont.