RTC: van domme riolen naar slimme riolen

Real Time Control, kortweg RTC, is een kostenefficiënte maatregel die ervoor zorgt dat Aquafin bij regenweer betere controle heeft over de overstortwerking in het rioolstelsel. Via controllers en regelstructuren in het stelsel, kan de rioolbeheerder met RTC onmiddellijk ingrijpen en de waterstromen door het stelsel beter beheersen en zo overstortwerking vermijden. Het verandert, eenvoudig uitgelegd, een domme riool in een slimme riool. Dat principe viel ook in de smaak bij de jury van de Belfius Smart Awards. Die nomineerden Aquafins RTC voor zowel de publieksprijs als de Smart Company Award.

Ondergrondse verkeerslichten
Geert Dirckx, studieverantwoordelijke bij de R&D-afdeling van Aquafin, vertelt wat RTC inhoudt: “In en rond het rioolstelsel doet Aquafin verschillende online metingen, onder andere van het neerslag- en waterpeil. Door een correcte interpretatie van alle data op basis van een algoritme grijpt de RTC-sturing in en kan het de belasting van het rioleringsnet zo beïnvloeden dat de capaciteit ervan optimaal benut wordt. Bekijk het als ondergrondse verkeerslichten voor het rioolwater.”

“RTC kan niet elke overstorting van ongezuiverd afvalwater vermijden maar het is wel een kostenefficiënte manier om het aantal overstortwerkingen sterk te reduceren.” – Geert Dirckx, studieverantwoordelijke Aquafin. (Beeld: Marco Mertens)

“Dat sturen gebeurt op 2 manieren”, legt Geert Dirckx uit. “Ten eerste zetten we onze bestaande pompstations efficiënter in door een eenvoudige aanpassing van de sturingsprogramma’s van de PLC (Programmable Logic Controller). Op die manier manipuleren we het aan- en afslaan van de pompen. Een tweede manier is het plaatsen van regelstructuren, zoals schuiven. Die kunnen we dan makkelijk open of dicht zetten en zo de waterstromen controleren. Met RTC proberen we te beperken dat ongezuiverd afvalwater bij overvloedige neerslag in de waterloop terechtkomt. Vooral in gevoelige natuurgebieden, kan dit de aanwezige fauna en flora enorm schaden. Ons systeem herleidt die schade tot een minimum.”

Investeringen?
Afhankelijk van de conceptkeuze (het optimaal gebruiken van pompstations of het installeren van regelschuiven) moeten er uiteraard investeringen gebeuren. Dat varieert van een eenvoudige herprogrammatie van de PLC van een pompstation over het aanleggen van kabels en communicatiemiddelen tot de installatie van de regelschuiven. Geert Dirckx: “Zelfs het meest ingrijpende scenario blijft een relatief kostenefficiënte maatregel. Vergelijkende studies tonen aan dat met RTC vaak bijna even succesvol overstortwerking vermeden wordt als met veel duurdere oplossingen, zoals het ontdubbelen van een gemengd naar een gescheiden stelsel of de aanleg van bergbezinkingsbekkens. Alleen ligt de kostprijs ervan tot vijfenzeventig maal lager.”

Ondertussen zijn er al enkele gebieden in Vlaanderen uitgerust met RTC. Voor de verdere uitrol heeft Aquafin een tienjarenplan opgesteld. Sinds vorig jaar zijn we begonnen om jaarlijks vijf tot tien extra gebieden met RTC uit te rusten. 

Infografiek werking RTC.

Extra mogelijkheden
Daarnaast gaat ook het onderzoek verder. “Nu zijn de gebieden waarin RTC is geïnstalleerd nog relatief klein, maar we verwachten dat als we de techniek in grotere gebieden implementeren, de winst navenant is. Daar zetten we de volgende jaren dus zeker op in”, legt Dirckx uit. “Vooralsnog kunnen we de schuiven enkel volledig openen of sluiten. We gaan dus ook onderzoek doen naar de mogelijkheden om de schuiven deels te openen of te sluiten om zo het debiet van het rioolwater beter te controleren.”

Daarnaast zal Aquafin de aandacht ook richten op de capaciteit en weerbaarheid van de ontvangende waterloop van de overstorten. Zo is de opvangcapaciteit van een grote waterloop zoals de Schelde groter dan die van een beek. Een keuze kan dan zijn om via RTC over te storten in de Schelde om de beek te sparen. Ook daar wordt dieper op ingegaan.

Regelstructuren in het stelsel verminderen de werking van overstorten.

De ultieme oplossing?
Doordat RTC een adaptief systeem is, kan het op elk moment aangepast worden aan latere ingeplande afkoppelingen of aansluitingen op het rioleringsnet. Met kleine investeringen kan RTC worden klaargestoomd voor de nieuwe situatie. Is RTC daarom de ultieme oplossing voor het vermijden van overstortwerking? “Neen”, weet Dirckx. “Het heeft niet het potentieel om een oplossing te zijn voor alle overstorten. Maar gezien de relatief kleine investeringskost, de impact die RTC heeft op het beperken van overstorten en het adaptieve karakter ervan, is het op korte tijd wel een krachtige tool geworden. En daar wil Aquafin in de toekomst op blijven inzetten. De nominatie voor de Belfius Smart Awards bevestigt dat dit een valabele oplossing kan zijn bij het overstorten. We zijn er dan ook terecht trots op.”