De vervuilde historische site zal daarna transformeren tot een waardevol natuurgebied. Erkend bodemsaneringsdeskundige ABO nv voerde alle voorafgaandelijke bodemonderzoeken uit, ontwikkelde de saneringsaanpak en volgt de werken vandaag van nabij op. De grootste horde, het isoleren van de verontreiniging door middel van een cement-betonietwand, is alvast genomen. Tegen de zomer ligt ook het bufferbekken er helemaal heringericht bij.

Fort Sint-Filips is een van de oudste forten rond Antwerpen. Het dateert van de 16e eeuw, maar moest in de 19e eeuw plaats maken voor een bepantserde, bakstenen constructie, die tijdens WO I gedeeltelijk opgeblazen werd. In de jaren die volgden, raakte de site sterk verontreinigd. Port of Antwerp en De Vlaamse Waterweg maken komaf met de vervuiling en transformeren de site tot een waardevol natuurgebied.

ABO nv – onderdeel van ABO-Group – werd al in 2012 aangesteld door Port of Antwerp om de bodemonderzoeken uit te voeren. “Al snel bleek de omvang van de verontreiniging buitengewoon groot. Naar schatting 1.2 miljoen m³ grond was er verontreinigd, en dit tot op 30 m diepte. Met zo’n 40.000 m³ verontreinigde waterbodem drong ook een sanering van het naastgelegen bufferbekken zich op”, vertelt Toon Moeskops, projectleider bij ABO nv. 

Op basis van de bodemonderzoeken werkte ABO nv een saneringsaanpak uit. Er werd gekozen om de verontreiniging in en onder het fort te isoleren door middel van een cement-bentonietwand. Door de aanwezigheid van de Boomse klei onderaan en de toepassing van een bovenafdek wordt er als het ware een sarcofaag omheen gebouwd. De sanering van de lozingsvijver gebeurt op een gelijkaardige manier. De verontreinigde waterbodem blijft ter plaatse, maar wordt ingekapseld om verdere verspreiding tegen te gaan.

Eind 2019 zijn de werkzaamheden van start gegaan. Het consortium Jan De Nul-Envisan-DEC staat in voor de uitvoering. “Eerste werk was de realisatie van de cement-bentonietwand, waarin we een HDPE-folie hebben ingebracht als bijkomende barrière”, vertelt Toon Moeskops. “Dit was een technisch huzarenstukje gezien de aanzienlijke diepte van 30 m. Bovendien was de ondergrond niet vrij van obstructies. In de beginfase bleek ook al snel dat de bodem nog veel sterker verontreinigd was dan verwacht, zelfs in die mate dat de labo’s de hoge graad van verontreiniging niet langer konden meten. Dit alles heeft voor de nodige uitdagingen gezorgd maar dankzij de inzet van alle betrokkenen hebben we de verontreiniging met succes kunnen isoleren.”

Vervolgens is het fort zelf volledig vrij gegraven en zijn de holtes opgevuld. “De afdeklaag moet nog geplaatst worden maar in de zone van het fort is alle verontreiniging reeds veilig geborgen”, vertelt Toon Moeskops. “Ook de verontreinigde waterbodem in het bufferbekken is reeds ingekapseld. Van zodra enkele andere deelwerken afgerond zijn, zoals een uitstroomconstructie naar de Schelde, wordt het bekken door middel van kleimatten en een laag vette grond veilig afgedekt.”

“De sanering van de site is vandaag al voor 90 % gebeurd, er zijn dan ook geen risico’s meer”, benadrukt Astrid Verheyen, projectleider bij Port of Antwerp. “Nu is het uitkijken naar de verdere opbouw. Het natuurgebied begint al volop vorm aan te nemen. Het fort zal door de aanleg van heuvels in het landschap aanwezig blijven. Door middel van foto’s en 3D-visualisaties zal het publiek de historische waarde van de plek ten volle kunnen beleven.” 

ABO nv voerde niet alleen de bodemonderzoeken uit, maar volgt de saneringswerken van nabij op en neemt continu controlestalen. “Zij zijn in feite onze ogen en oren ter plekke. Wij zijn dan ook blij dat we in ABO nv een betrouwbare partner hebben gevonden waarop we blindelings kunnen vertrouwen”, stelt Astrid Verheyen. 

“Het is dankzij onze kennis en ervaring dat wij dit uitdagende project tot een goed einde kunnen brengen. Eens het natuurgebied klaar is, zullen alle betrokken partijen hier terecht trots op kunnen zijn. Als ik denk aan hoe ik de site aantrof in 2012 is dit een ongelooflijke verwezenlijking”, aldus Toon Moeskops. “Met Fort Sint-Filips transformeren we een black spot tot een green spot met heel wat biodiversiteit en waar ook de erfgoedwaarde mooi tot zijn recht komt. Het contrast met hoe de site er vroeger bij lag, kan niet groter zijn”, besluit Astrid Verheyen.