Duurzaamheid en circulaire economie floreren op nieuwe hotspot aan Antwerpse haven

Onder de noemer NextGen District ontwikkelt Port of Antwerp-Bruges op de voormalige General Motors-site een hotspot voor bedrijven binnen de circulaire proces- en maakindustrie. Op die manier wil het havenbedrijf bijdragen aan de transitie naar een klimaatneutrale samenleving. Studiebureau Witteveen+Bos werd ingeschakeld voor het realiseren van een ontwerp op geotechnisch en infrastructureel vlak en zorgde eveneens voor een ontwerp voor de inrichting van een demosite. “We hebben we vooral veel oog gehad voor ruimte, flexibiliteit, services en het creëren van een bloeiend klimaat van ondernemerschap, innovaties en mogelijkheden om elkaar te ontmoeten”, vertelt Roeland Van Muylder, projectmanager bij Witteveen+Bos. 

NextGen District sluit aan bij de duurzame ambitie van Port of Antwerp, waarin de energietransitie en de overgang naar een circulaire economie bovenaan de lijst van prioriteiten staat. Samen met de industrie wordt gewerkt aan het verminderen van de CO2-uitstoot en de overgang naar alternatieve energiebronnen, door middel van ambitieuze transitieprojecten, zoals het opwekken van hernieuwbare energie, gebruik van restwarmte, en het invoeren, opslaan en omzetten van waterstof naar duurzame bouwstenen voor de chemische sector.

Met een gezonde focus op thema’s als energietransitie, klimaatadaptatie, overstromingsproblematiek, gezonde steden, circulaire economie en grootschalige vervanging van infrastructuur profileert Witteveen+Bos zich als ideale partner voor dergelijke complexe vraagstukken. In een eerste fase boog het studiebureau zich over het geotechnische/geohydrologische verhaal. “Het gebied helemaal bouwrijp maken was het uitgangspunt”, vertelt projectleider Sebastiaan Gerhartl, verantwoordelijk voor dit deel. “Toen wij van start gingen was de site net gesloopt. Grondoverschotten van andere projecten van het havenbedrijf werden op de site gestockeerd. Het hele gebied werd dan in twee zones opgesplitst: een prioritaire zone waar de ontwikkeling zou plaatsvinden en een reservezone voor extra stockage dienend als voorbelasting, met grote geotechnische en geohydrologische uitdagingen en oplossingen voor beide zones.”

De studie voor het bouwklaar maken van de site werd begin 2021 afgerond bij het verkrijgen van de omgevingsvergunning. Sebastiaan Gerhartl: “De studie op zich was het niet het grootste of meest complexe werk en duurde enkele maanden, maar het betrof wel een gigantische oppervlakte van zo’n 88 ha. In totaal spreken we hier toch over een aanvulling van ongeveer 1 miljoen kuub grond. De grondparameters en grondwaterpeilen waren niet over het gehele oppervlakte bekend waardoor de mogelijke realisatiekosten voor het verkrijgen van een bouwrijp gebied onder druk kwamen te staan. In afstemming met het Havenbedrijf hebben we een kosten/risico afweging gemaakt en de hele site zo goed mogelijk geoptimaliseerd, onder andere met behulp van een monitoringsplan om zettingen en zakkingen continu te kunnen detecteren. Op die manier kunnen, indien nodig, lokaal snel maatregelen genomen worden. Deze strategie komt tegemoet aan een verlaging van de realisatiekosten voor de verdichting en mitigatie van het risico op zettingen groter dan de zettingseis op die locaties waar de grondslag toch tegen valt.”

Toen de site bouwrijp was begon Witteveen+Bos met het ontvouwen van de basisinfrastructuur. Geen evidente opdracht, want op dat moment was nog niet duidelijk welke bedrijven zich zouden vestigen in NextGen District. “Het ontwerp moest dus flexibel zijn”, vertelt Mark Schraets, projectmanager infrastructuur bij Witteveen+Bos. “Zowel voor wegenis, alle nutsvoorzieningen als groenaanleg moesten we een gedetailleerd ontwerp voorzien. Het is belangrijk dat toekomstige bedrijven op alle nutsleidingen kunnen aansluiten en ook naar toegang, transport en de aansluiting met de Noorderlaan toe moesten we met alles rekening houden. Ook over de omgevingsvergunningsaanvraag bogen we ons en tot slot behoort ook het toezicht op en de leiding van de werf tot onze opdracht.”

In de optiek van duurzame bedrijven die op de site terechtkomen, werd ook een groenontwerp gemaakt. Mark Schraets: “Het duurzaamheidsaspect was dan ook een gunningscriterium in de aanbesteding. Leidingen zoveel mogelijk beperken, werken met infiltratiegrachten, wadi’s, veel beplanting en bomen … zijn allemaal belangrijke aandachtspunten. Er werd ook gedacht aan recreatieve buiteninrichting, zoals looppaden en een waterpartij. En er werd een aansluiting voorzien met de Noorderlaan, net als een bushalte en fietspaden over het volledige domein. Allemaal met het oog op duurzaam transport. Ook circulaire economie is een rode draad.    

Zo worden primaire grondstoffen beperkt, wordt er gekozen voor een wegopbouw met een lange levensduur en wordt betonpuin van de gesloopte General Motors-gebouwen hergebruikt. Voor de uitvoerder werden ook eisen gesteld ronde de uitstoot van CO2. Een ander voorbeeld is het gebruik van zwavelbetonbuizen voor de riolering.”

Naast een geotechnisch en infrastructureel ontwerp ontfermde Witteveen+Bos zich ook over het ontwerpen van een proeftuin. “Door de opdrachtgever demosite genoemd”, vertelt projectmanager Roeland Van Muylder, verantwoordelijk voor dit onderdeel. “Hoe richt je zo’n circulair bedrijventerrein voor duurzame pilootbedrijven in? Wat zijn de succesfactoren die een startup naar de Antwerpse haven kunnen lokken? En hoe ver ga je daarin als opdrachtgever? Dat waren de hamvragen. Port of Antwerp-Bruges is een opdrachtgever met een duidelijke visie, ambitie en denkpiste. Witteveen+Bos beschikt op zijn beurt over de ervaring en knowhow om die visie om te zetten in een concreet verhaal. Het is altijd een uitdaging om de neuzen in dezelfde richting te krijgen, maar ook daarin speelt onze expertise een verbindende rol.” 

Roeland Van Muylder: “In dit verhaal hebben we vooral veel oog gehad voor ruimte, flexibiliteit, services en het creëren van een bloeiend klimaat van ondernemerschap, innovaties en mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. Deze ‘softere’ infrastructuur is voor sites als deze minstens even belangrijk als de hardere, technische infrastructuur. Voor Witteveen+Bos is dit een project dat perfect onze kwaliteiten weergeeft, namelijk het vertalen van de Sustainable Development Goals naar concrete ontwerptools om in projecten toe te passen. We vertrekken steeds maximaal vanuit de klantvraag en daarop formuleren we een gepast antwoord vanuit onze kennis en expertise, met inbreng van alle duurzaamheidsaspecten anno 2022. Op die manier proberen we steeds projecten af te leveren met een duurzame impact en maatschappelijke relevantie.”