Meer aandacht voor het oppompen van grondwater bij infrastructuurprojecten

Krijgen we deze zomer opnieuw nieuwsberichten over aanhoudende droogte, te weinig neerslag en dalende grondwaterstanden? Volgt er opnieuw een oproep om zuinig om te gaan met water? In de zomer van 2019, 2020 en 2022 lazen we op sociale media telkens kritische berichten van burgers over bemalingen: “Maar hier in mijn straat zijn ze al maanden het water aan het oppompen en in de riolering aan het lozen, en ik moet zuinig zijn met water. Dat ze daar eens iets aan doen.” 

De aandacht voor het oppompen van het grondwater bij bouwwerkzaamheden is de voorbije jaren sterk toegenomen. De regelgeving werd aangescherpt. Een erkenning voor boorbedrijven is ingevoerd met bijhorende opleidingsvereisten en rapportageverplichtingen. Richtlijnen voor bemalingen werden opgesteld. Er kwamen bijkomende eisen voor de debietmeters op werven. Het toepassen van de bemalingscascade wordt steeds strikter opgelegd. Hierbij staat het beperken van opgepompte debieten door peilgestuurde bemaling en door retourneren en infiltreren van het water voorop. Gevolgd door het nuttig gebruik van bemalingswater, om ten slotte pas te lozen in oppervlaktewater zoals beken en grachten. Als laatste stap in de cascade kan er pas geloosd worden in de riolering.

Het aanvragen en verkrijgen van een omgevingsvergunning (klasse 1 en 2) of een akte (klasse 3) voor een bemaling wordt als complex en tijdrovend ervaren. Er worden steeds strengere bijzondere voorwaarden opgelegd. En recente rechtspraak geeft aan dat het onderzoek naar de milieueffecten van een bemaling een onderdeel moet zijn van de studie naar de gezamenlijke milieu-impact van het totaalproject.

Verlagingen van de grondwatertafel zijn maar één aspect van de impact van bemalingen op de omgeving. Daarnaast dient het aantrekken van verontreiniging van nabijgelegen vervuilde gronden te worden vermeden. Ook gesaneerde terreinen moeten hierbij verder onderzocht worden, want de mogelijkheid van een restverontreiniging is reëel. Zuiveren van opgepompt grondwater is al lang geen uitzondering meer. De PFAS-problematiek heeft ook daar gezorgd voor voortschrijdend inzicht.

De impact op natuurgebieden, bossen en parken wordt ook telkens onderzocht. Bestaat de kans dat wortels van bomen geen water meer kunnen opnemen? Bestaat de kans dat de grond zal verdrogen? Bevloeiing van natuurgebieden, maar ook van waardevolle bomen, komt steeds vaker aan bod.

Verzilting, waarbij het zoutgehalte van de bodem en het grondwater toeneemt, is een belangrijk aandachtspunt in kust- en poldergebieden. De vermenging van zoet en zout grondwater moet absoluut vermeden worden.

De kans op zettingen van nabijgelegen gebouwen wordt al langer onderzocht. Verschillende schadegevallen zijn bekend. De aanwezigheid van veen of andere slappe lagen, van aanvulgronden en van een heterogene fundering van nabijgelegen gebouwen, zijn factoren die een rol spelen.

Opdrachtgevers van infrastructuurprojecten, zoals weg- en rioolbeheerders, kunnen niet langer zomaar het onderzoek naar de bemaling, de vergunningsaanvraag en de uitvoering doorschuiven naar aannemer en boorbedrijf. De toegenomen complexiteit van de regelgeving, de recente rechtspraak, de noodzaak tot het beperken van de impact op de omgeving en de bijkomende aandacht voor de kwaliteit van het bemalingswater, vereisen dat de studiefase van het infrastructuurproject uitgebreid wordt met de studie naar de bemaling. Het gaat om een desktopstudie naar mogelijke invloedsfactoren in de omgeving, aangevuld met terreinonderzoek op basis van elektrische sonderingen op grotere diepte, zodat de opeenvolging van zand- en kleilagen en de aanwezigheid van veen kan vastgesteld worden. Daarnaast is een voorafgaande analyse naar de kwaliteit van het grondwater aan te raden, uitgevoerd door een erkend labo, opdat kan beoordeeld worden of een waterzuivering al dan niet noodzakelijk is. 

Op basis van deze onderzoeken kan een gespecialiseerd studiebureau een bemalingsconcept op maat van het infrastructuurproject opstellen. Indien nodig wordt bijkomend een beroep gedaan op de expertise van een erkende bodemsaneringsdeskundige om het aantrekken van verontreiniging te beoordelen of op de expertise van een boomexpert voor het beschermen van oude, waardevolle bomen in de omgeving. Dit bemalingsconcept is de basis voor een gedegen omgevingsvergunningaanvraag. 

Tegelijkertijd leidt een meer uitgebreid vooronderzoek uitgevoerd door de opdrachtgever tot betere aanbestedingen en duidelijkere bestekteksten. Hierdoor kan de aannemer een gerichtere en betere kosteninschatting maken en worden onvoorziene kosten vermeden. En last but not least, door een degelijke voorbereiding kunnen aannemer en boorbedrijf tijdig starten met de werkzaamheden.   

Griet Goossens
Adviseur Milieu & Klimaat, Embuild