“Pak PFAS bij het begin van de keten aan”

PFAS. Sinds deze verzameling van stoffen naam en faam maakte in het Oosterweel dossier, heeft ze al heel wat commotie veroorzaakt. Ook de bouwsector ondervindt met de komst van het Tijdelijk Handelingskader de gevolgen op het terrein. Komen er bij werken op onverdachte gronden van 250 m³ of meer aan bodemmaterialen vrij, dan zal er uitgebreid gecontroleerd moeten worden op de aanwezigheid van PFAS. Dit zal zijn impact hebben op de kosten en de planning. Een gesprek met Bouwunie dat mee ijverde voor meer ‘praktisch werkbare’ deadlines.

Vorige zomer publiceerde de Vlaamse overheid een Tijdelijk Handelingskader voor grondverzet in verband met PFAS. Door voortschrijdend weten­schappelijk inzicht over deze stoffen, kwamen strengere regels in voege. Jean-Pierre Waeytens, gedelegeerd bestuurder bij Bouwunie: “Uiteraard zijn wij vragende partij om deze problematiek aan te pakken. Het gaat immers over stoffen die een risico betekenen voor de gezondheid. Alleen moet onze sector voldoende tijd krijgen om zich aan te passen aan deze nieuwe realiteit. Zo niet, dreigen heel wat projecten vertraging op te lopen of af te springen.” Het compromis dat uiteindelijk uit de bus kwam laat de nieuwe regels ingaan vanaf 1 september dit jaar. “Aanvankelijk was het 1 januari. Maar die datum was onhaalbaar. We vroegen en kregen ook uitstel tot 1 september. Ook pleitten we voor een gefaseerde aanpak. In plaats van meteen de lat op 250 m³ te leggen – een volume waar praktisch alle bouwprojecten, zelfs van een kleine eengezinswoning onder zouden vallen – geldt de verstrenging in eerste instantie voor werken met minstens 20.000 m³ grondverzet. Elk jaar zou dat volume met 5.000 m³ zakken om dan na vier jaar te komen waar de Vlaamse regering wil zijn. Jammer genoeg heeft dit voorstel het niet gehaald.”

Wat houden de nieuwe regels nu precies in? Er wordt in eerste instantie een onderscheid gemaakt in vier types gebruik: als bodem algemeen, als bodem binnen kadastrale werkzone en als bouwkundig bodemgebruik/vormvast product (algemeen of binnen de kadastrale werkzone).   ′

Om nog te voldoen aan de Waarde voor Vrij Gebruik mag er maximaal 3 µg/ kg ds PFOS en 2 µg/kg ds PFOA aangetroffen worden. De som kwantitatieve en indicatieve PFAS ligt op 8 µg/kg ds. Komt het materiaal niet in aanmerking voor vrij gebruik, dan moeten ze aan bijkomende voorwaarden voldoen om toch nog in aanmerking te komen voor hergebruik binnen de kadastrale zone of voor bouwkundig gebruik. De concentratie voor gebruik als bodem moet gelijk of lager zijn dan 80% van de geldende TWSN (Toetsingswaarde Saneringsnorm) en voor gebruik als bouwkundig bodemgebruik/vormvast product gelijk of lager zijn dan de hoogste TWSN (Toetsingswaarde Saneringsnorm). Uit de uitloogproef moet blijken dat de concentratie van PFAS in het eluaat kleiner of gelijk is aan 100 ng/l (som 20 PFAS) en 500 ng/l (som van alle gemeten PFAS). Gaat het om waterwingebieden, dan zijn nog bijkomende kwaliteitstoetsen nodig.  

Wat betekent dat in de praktijk? Alle werven die onder het betreffende volume vallen en op 1 september 2024 in uitvoering zijn of nog in uitvoering moeten gaan, zullen hun technische verslagen moeten updaten, zodat ze voldoen aan het Tijdelijk Handelingskader en de bijhorende Codes van Goede Praktijk en de Richtlijn. “Dat betekent dat er heel wat extra testen zullen moeten gebeuren. Tijd die de oorspronkelijke deadline van 1 januari ons niet gaf”, geeft Waeytens aan. “Er zou immers niet voldoende labocapaciteit beschikbaar geweest zijn om hieraan tegemoet te komen. Wij stonden als Bouwunie niet te springen voor deze nieuwe, uitgebreide verplichtingen, omdat het weer extra administratieve lasten en kosten voor onze leden meebrengt. Vlaanderen maakt van dit dossier echter zijn stokpaardje. We zullen de strengste regio in Europa worden. Maar wat levert ons dat eigenlijk op? Voor ons was deze set regels het kiezen tussen de pest en de cholera, maar we hebben wel onze eigen accenten en een uitstel van deadline kunnen doordrukken.”

De grootste bekommernis van Bouwunie dat is dat een strengere grond­verzetregeling het probleem niet bij de wortel aanpakt. “Eigenlijk draait heel de maatschappij op voor de vervuiling die andere producenten in de bodem hebben achtergelaten”, vertelt Waeytens. Het zal uiteindelijk de bouwheer zijn die de rekening gepresenteerd krijgt. Want een aannemer zal al die extra tijd en onderzoeken moeten doorrekenen. “Wat we missen in dit verhaal is een totaalaanpak. PFAS zit in alles, ook in onze kledij, in de folie die we over onze voeding doen … De chemische industrie die PFAS produceert die blijft voorlopig buiten schot. Ze mag gewoon verder doen. Nochtans kunnen we lessen trekken uit wat er destijds met asbest gebeurd is. Het is pas wanneer de producenten mee het bad werden ingetrokken, dat we stappen zijn beginnen zetten naar een veiligere, gezondere omgeving. Nu draaien andere economische partijen op voor het saneren in plaats van de eigenlijke vervuilers. Als we de beste leerling van de klas willen zijn met het aanpakken van PFAS, dan moeten we consequent naar de hele keten kijken en even streng zijn aan het begin ervan”, besluit Waeytens.