Prioriteitenlijst brengt meest precaire bruggen in kaart

Om efficiënt met de beschikbare middelen en mensen om te gaan werd een aantal jaren geleden beslist om bruggen, die onder beheer van de Vlaamse overheid, vallen niet meer vast om de drie jaar, maar flexibel om de drie tot vijf jaar te inspecteren. Een ‘lijst van de prioritaire kunstwerken’ zorgt er wel voor dat de meest precaire gevallen nauwlettend worden opgevolgd. “Het is uitermate belangrijk om de actuele conditie van de bruggen in kaart te brengen”, beklemtoont professor Bart Craeye, docent aan de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen en de Odisee Hogeschool.

Om de meest dringende gevallen te definiëren stelde AWV een ‘lijst van de prioritaire kunstwerken’ op. “Wanneer een brug op de lijst komt, dan is dit in eerste instantie omdat wij de waakzaamheid hierover verhogen”, klinkt het bij AWV. “Dit betekent niet dat er onmiddellijk een ingreep nodig is. In Vlaanderen zijn bruggen gebouwd om gemiddeld 70 tot 80 jaar mee te gaan. Op basis van de regelmatige inspecties die we uitvoeren komen we tot een lijst van bruggen waar op termijn een herstelling aan nodig is. Deze lijst gebruiken we om ons investeringsprogramma op te stellen en elk jaar nemen we enkele bruggen onder handen of plannen we ingrepen indien nodig. De lijst wordt nauwgezet opgevolgd door de Commissie voor het Beheer van de Kunstwerken en wordt maandelijks geactualiseerd.”

In opdracht van het Agentschap Wegen & Verkeer renoveerde Renotec de brug over de Demer van de Oostelijke Ring op de R25/N10 in Aarschot.

Preventieve aanpak

Professor Craeye betreurt het terugschroeven van de inspecties: “Het duurt jaren vooraleer corrosie in gewapende of voorgespannen betonelementen geïnitieerd kan worden. Echter, als er pas actie ondernomen wordt van zodra de schadebeelden zichtbaar worden, gaat er kostbare tijd verloren. Daarom predik ik een preventieve aanpak in plaats van de vaak gebruikelijke curatieve approach. Inspection prior to the repair is critical to the whole process. Het in kaart brengen van de actuele toestand van de brugconstructies is essentieel, enerzijds om toekomstige gevaarlijke situaties te kunnen uitsluiten, anderzijds om gericht duurzaam onderhoud en herstel te kunnen voorschrijven, conform de geldende EN 1504 normering. Belangrijk hierbij is dat er een duidelijk en objectief inspectieprotocol en bijhorende beoordelingsstrategie schuilt achter de aanpak van de uitgevoerde inspecties. En dat de evolutie van de conditie van de bruggen in kaart gebracht wordt om tot de juiste beslissingsstrategie te komen.”

Zorg en toewijding

Dat in kaart brengen is een taak van het team kunstwerken van AWV. “Dat team bestaat uit een cel brugbeheer en de cel bruginspectie”, klinkt het bij AWV. “De bruginspecteurs waken met veel zorg en toewijding over de goede staat van de kunstwerken. Op basis van hun inspectieverslagen zorgen zij voor de opmaak en opvolging van kleine onderhouds- en herstellingsopdrachten. De cel brugbeheer bepaalt onder meer op basis van deze inspectieverslagen welke kunstwerken aan bod komen voor een renovatieproject.     

Alle AWV-medewerkers die met het beheer van kunstwerken te maken hebben, kunnen ook steeds een beroep doen op de kennis en de expertise van de afdeling Expertise Beton en Staal (EBS), een gespecialiseerde afdeling van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid. Deze afdeling geeft advies, maar voert ook bepaalde inspecties, controles en keuringen uit.”

Geen direct instortingsgevaar

Het merendeel van onze betonnen bruggen zijn balkbruggen die ondersteund worden door landhoofden en een of meerdere tussenliggende pijlers, allen vervaardigd uit gewapend beton of uit spanbeton. Professor Craeye: “Niettegenstaande dat het uitermate belangrijk is om de actuele conditie van de bruggen in kaart te brengen door gerichte en periodieke controles, is direct instortingsgevaar niet meteen te vrezen. De meest recente horrorbeelden omtrent de ingestorte Ponte Morandi hoeven we bij de bruggen over onze Belgische wegen niet direct te verwachten. Het is wel belangrijk dat men bij inspectie in eerste instantie focust op de meest kritieke zones: ter hoogte van voegen tussen de verschillende brugonderdelen, plaatsen waar de waterdoorvoer zit, de verankeringszones van de voorspanstrengen en aansluitingen van de brug met de landhoofden en de pijlers inclusief de oplegzones. Ook de randbalken van de brugconstructies zijn vatbaar voor betonschade.”

Werken aan het viaduct in Gent.

Corrosie grote boosdoener

Ongeveer 70 tot 80 % van de schade aan betonnen bruggen is in min- of meerdere mate te wijten aan corrosie van het staal in het betonnen element. Corrosieschade treedt op wanneer het staal zich afwisselend in een vochtige en droge omgeving bevindt (zoals een buitenomgeving) én wanneer blootgesteld aan CO2 en/of chloriden (bijvoorbeeld aanwezig in dooizouten). “Bij brugconstructies zijn deze drie criteria op tal van locaties vaak vervuld”, vertelt professor Craeye. “Daarnaast is fysische schade ten gevolge van vorst, in combinatie met dooizouten, ook vaak een boosdoener. Die schade tast ‘enkel’ het beton aan (loszittende betonstukken), maar laat de wapening ongemoeid. Chemische schade, bijvoorbeeld alkali-silica reactie (ASR), komt in mindere mate voor maar is niet uit te sluiten en leidt tot ernstige betonschade. Tot slot: scheuren ten gevolge van verhinderde krimp zijn ook niet uit te sluiten. Indien deze scheuren breedtes vertonen groter dan 0,2-0,3 mm, dan worden transportmechanismen ter hoogte van deze scheuren versneld, waardoor de eerder vermelde schademechanismen versneld kunnen optreden.”

Knelpuntberoep

Terwijl de vraag naar betonherstel anno 2020 alleen maar toeneemt, is het gebrek aan goed geschoolde beton-experten nijpend, merkt professor Craeye nog op. “Je zou met andere woorden kunnen stellen dat het beroep betonexpert een knelpuntberoep aan het worden is. Net nu er nood is aan vakbekwaam personeel, niet alleen in op het vlak van diagnose en inspectie, maar evenzeer in de uitvoering van betonherstel-projecten. Tot slot dringt ook een mentaliteitswijziging zich op. In plaats van een curatieve aanpak dient men over te stappen naar preventieve maatregelen en ingrepen. Op lange termijn ligt de investeringskost van een preventieve aanpak met onderhoud en meerdere kleinere kosten gespreid over een langere periode en met beperkte maatschappelijke impact lager dan een curatieve aanpak met zeer ingrijpende herstelwerken en bijhorend kostenplaatje”, besluit professor Craeye.