Schrappen van baanvakken kan de luchtkwaliteit in de Belgiëlei veel zuiverder maken.

Dimitri Voordeckers (UAntwerpen) zocht naar oplossingen voor het street canyon-effect

(Relatief) smalle straten geflankeerd door hoge gebouwen waarin de auto’s vrolijk rondtuffen. De Antwerpse binnenstad kent tal van street canyons: plaatsen waar de uitlaatgassen blijven hangen door een gebrek aan natuurlijke ventilatie. Dr. Dimitri Voordeckers (UAntwerpen), zocht vier jaar lang naar oplossingen voor het fenomeen. Aan de hand van een simulatiemodel vond hij een manier om de luchtkwaliteit in de Belgiëlei tot 20% te verbeteren.

“In principe is een street canyon niets meer dan een straat waar aan weerszijden van de weg gebouwgevels staan”, vertelt dr. Dimitri Voordeckers, doctoraatsonderzoeker verbonden aan de Onderzoeksgroep Stadsontwikkeling van UAntwerpen. “Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, maar wanneer de gebouwen in verhouding tot de straat te hoog worden, wordt de natuurlijke ventilatie in de straat beperkt. Vooral wanneer er veel verkeer passeert, blijft de vervuilde lucht hangen. De piekwaarden van die luchtvervuiling vinden we doorgaans op het voetpad waar de uitlaatgassen naartoe worden gestuwd.”

Op basis van een uitgebreide literatuurstudie bedacht Voordeckers een arsenaal aan oplossingen om street canyons in te dijken. “Zo geldt de vuistregel dat gevels minimum om de honderd meter moeten onderbreken worden door een parkje, een kruispunt of een andere open ruimte om de lucht te ventileren.”

Nog tal van andere ruimtelijke ingrepen kunnen de kwalijke effecten verminderen. “Denk daarbij aan het planten van bomen. Al betekent meer groen in het straatbeeld daarom nog geen schonere lucht. Het is belangrijk dat eerder kleine bomen met geen al te dichtbegroeide kruin worden aangeplant. In de zomer bestaat namelijk het risico dat de uitlaatgassen worden tegengehouden door het bladerdak. De luchtcirculatie blokkeert daardoor, wat net een averechts effect oplevert.”

Om de (virtuele) proef op de som te nemen,  bootste Voordeckers enkele maatregelen na in een wetenschappelijk model. Daarvoor nam hij de Belgiëlei in Antwerpen als test case. “Momenteel bestaat de Belgiëlei uit twee dubbele baanvakken, van elkaar gescheiden door een bomenrij op de trambedding. Door de auto’s slechts op twee enkele baanvakken te laten rijden aan één kant van de weg, kan de vervuilde lucht gemakkelijker ontsnappen uit de canyon. Daardoor daalt de concentratie uitlaatgassen op de Belgiëlei met 8%, zelfs als je rekening houdt met bijkomende files die kunnen ontstaan in de straat door de gewijzigde verkeerssituatie. In delen van de voetgangerszones verbeterde de luchtkwaliteit zelfs met 20%.”

Opmerkelijk: hoe meer maatregelen de doctoraatsonderzoeker nam bovenop het verleggen van de rijbaan, hoe minder groot de positieve impact ervan op de luchtkwaliteit. Dat komt omdat het probleem van luchtvervuiling – letterlijk en figuurlijk– de street canyons overstijgt. “De ventilatie in zo’n straat is maar zo heilzaam als de lucht waarmee ze wordt ververst”, verduidelijkt Voordeckers. “De stadskern van Antwerpen wordt ingesloten door de Ring. De uitlaatgassen die daar worden uitgestoten, stijgen op en worden vervolgens doorheen de stad geblazen. Het aanpakken van het canyon-effect moet dus ingebed zijn in een breder milieubeleid.”