Integraal project blaast Groenplaats en omliggende straten nieuw leven in

In 2025 krijgt de Groenplaats in Antwerpen een grondige make-over. Er komt een moderne centrale toegang naar de ondergrond, een dubbele rij nieuwe bomen, toekomstbomen op de hoeken en nieuwe zitbanken. Ook ondergronds zijn er heel wat verbeteringen zoals een nieuwe grote fietsenparking en een waterbuffer. Bovendien worden ook de omliggende straten, die aan vernieuwing toe zijn, heraangelegd. In opdracht van de Stad Antwerpen (i.s.m. Indigo), De Lijn en water-link werden in 2020 Witteveen+Bos en Cross Architecture aangesteld voor de uitwerking van het technische en architecturale ontwerp van de ondergrondse ruimtes en infrastructuur onder de Groenplaats en de aangrenzende straten. In 2022 kwam de bovengrondse infrastructuur van de Groenplaats en de omliggende straten mee in de opdracht.

Het ontwerp voorziet in de renovatie van het premetrostation, de parking die meer faciliteiten voorziet voor elektrische voertuigen en deelmobiliteit en de bouw van een nieuwe fietsenstalling, die ruimte biedt aan ongeveer 420 fietsen. Zo wordt de ondergrondse ruimte een verlengstuk van de vernieuwde Groenplaats, een plein waar het aangenaam zal zijn om te vertoeven en te verblijven. En waar de verschillende bewoners en bezoekers van Antwerpen vlot gebruik kunnen maken van de  verschillende verkeersmodi om het centrum te bereiken. De herinrichting van de Groenplaats gaat hand in hand met de heraanleg van Huidevettersstraat, Meirbrug, Sint-Katelijnevest, Israelietenstraat, Schoenmarkt, Groenkerkhofstraat, Kammenstraat en Nationalestraat.

“Het betreft dus twee verschillende deelprojecten die gaandeweg zijn samengesmolten”, vertelt Ben Catry, projectleider bij Witteveen+Bos. “Wij hebben het geheel opgesplitst in een luik boven- en een luik onderbouw. De bovenbouw omvat de bovengrondse werken aan de Groenplaats, de omliggende straten, de rioleringswerken en de buffering. De onderbouw betreft de premetrowerken, de fietsenstalling en de parkeergarage. Het premetrostation wordt, net zoals alle premetrostations in het recente verleden of de nabije toekomst, volledig gestript en vernieuwd. De inkomhal en trap worden eveneens vernieuwd en bieden nu zicht op het plein en de kathedraal. Voor het premetrostation-verhaal treedt De Lijn op als opdrachtgever.”

De vernieuwde ondergrondse parking, zal na de renovatie voldoen aan de hedendaagse veiligheidsnormen. Ben Catry “Witteveen+Bos ontfermt zich voor dit onderdeel op het ontwerp van de technische installaties. Belangrijk: een deel van de autoparkeerplaatsen wordt opgeofferd voor de realisatie van een ondergrondse fietsparking, in opdracht van Stad Antwerpen. Samen met de riolerings- en wegeniswerken, respectievelijk in opdracht van water-link en stad Antwerpen, aan de omliggende straten is het de ambitie om een multimodale verkeersknoop te creëren die zowel nationaal als internationaal belang heeft. Bovendien is de Groenplaats een heel belangrijke plek in de historische binnenstad van Antwerpen en is het een grote wens van de Antwerpse bouwmeester om de Groenplaats weer groen te maken.”

En dat laatste is een zeer belangrijk onderdeel van het project. Antwerpen zet namelijk hoog in op klimaatadaptatie en wil de Groenplaats opnieuw groen maken door te voorzien in bomen en grote ondergrondse waterbuffers. Het ontwerp voorziet in de aanleg van twee waterbuffers en een volledig gescheiden rioolstelsel onder de Groenplaats en de aangrenzende straten. Daarnaast is een ingenieus ondergronds systeem ontworpen, dat optimale groeicondities garandeert voor volwassen bomen op de Groenplaats. 

“Er was maar één oplossing om de bomen optimaal te laten groeien en dat was een technische oplossing”, verduidelijkt Sofie Depauw, PMC-leider Coasts, Rivers and Cities bij Witteveen+Bos. “We ontworpen een systeem waarvan wij zeker zijn dat het zal werken, maar dat zal uiteindelijk pas in de toekomst blijken in de praktijk. Kort samengevat bootsen we de natuurlijke werking van een bodem na. Er is dus goed nagedacht over hoeveel grond- en watervolume de wortels nodig hebben om een volwaardige kruin van een bepaalde omtrek te krijgen. De Groenplaats krijgt een dubbele bomenrij in een rechthoek en het is natuurlijk belangrijk dat de bomen gelijkmatig groeien en even groot worden. Omdat het systeem boven de parking geïntegreerd wordt, is het ook een grote draagkracht uiteraard cruciaal.” 

Het ontwerp van Witteveen+Bos en Cross Architecture stelt een ‘eenvoudige integraliteit’ voorop, waarbij de onderbouw wordt beschouwd als een uitnodigend en kwalitatief verlengstuk van de publieke ruimte op de Groenplaats. “De combinatie van water, groen, publiek domein, verkeerscirculatie … maakt het een geïntegreerd project. Maar net zo’n complexe puzzel moet je zo eenvoudig mogelijk benaderen. Wij proberen steeds een logische aanpak te vinden om de complexiteit draaglijk te maken. Ieder project heeft zijn eigenheden, maar het leuke aan dit project is dat er veel verschillende aspecten samenkomen. Als onafhankelijk ingenieursbureau is het de taak van Witteveen+Bos om een robuust en toekomstgericht ontwerp op tafel te leggen”, besluit Sofie Depauw.      ■