Zinkgaten zoals in Brussel voorkomen? Vlaanderen moet alles op alles zetten

Iedere dag een gevaarlijk gat in een drukke weg, dat is het doemscenario dat Vlaanderen uit alle macht wil vermijden. Het inspectietraject dat Vlaanderen oplegt voor de gemeentelijke rioleringen zit op schema, maar daarmee zijn de talloze vastgestelde beschadigingen nog niet aangepakt. Op meer dan 1000 km is vandaag een dringende herstelling nodig. De rioolbeheerders moeten nu actie ondernemen en de nodige budgetten vrijmaken om voorzienbare rioolinstortingen te vermijden. “Het is duidelijk dat actie nu essentieel is,” stelt minister Zuhal Demir. Gemeenten die niks ondernemen verliezen straks subsidies en zeggenschap over ‘hun’ rioolnetwerk.

Een patrimonium van 50.000 km ter waarde van 70 miljard euro, waarover de gemeenten eigenlijk weinig wisten. Dat was tot voor kort de hallucinante situatie in Vlaanderen. De minister van Omgeving legde de gemeenten een kritisch pad op om hun infrastructuur in kaart te brengen en de prioritaire onderdelen te inspecteren. De mijlpalen voor dit project zijn helder. Eind 2022 moesten alle beheerders beschikken over een volledige inventaris, een risicokaart en een inspectieplan. Eind 2023 moest 25% van het inspectieplan zijn uitgevoerd, en tegen eind 2025 moeten alle “kritische” riolen zijn geïnspecteerd, met 50% van het volledige inspectieplan uitgevoerd.  De volledige inspecties moeten afgerond zijn in 2027 en kosten de gemiddelde gemeente 160.000 euro. 

Waar staan we vandaag? De ondergrond bevat alvast geen verrassingen meer. Gemeenten weten nu eindelijk waar al hun riolen liggen. Alle infrastructuur is gedigitaliseerd in een Vlaamse databank en 25 % van de top-kritische leidingen is geïnspecteerd. Het gaat om 120 km riolen onder grote gebouwen, onder spoorwegen of snelwegen. Van de minder kritische leidingen is 4200 km of 21% vanuit de bovengrondse inspectieputten nagekeken. Die kleine achterstand komt omdat het zeer moeilijk blijft om voldoende gespecialiseerde techniekers te vinden om de ondergrondse toestand in kaart te brengen. We kunnen stellen dat de deadline voor eind 2023 is zo goed als behaald is,” weet Wendy Francken, directeur van Vlario.  “Op https://statustool.aquafin.be/ kunnen inwoners opvragen wat vandaag de stand van zaken voor hun gemeente is. Anderzijds zijn de inspectieverslagen voor veel gemeenten zwaar slikken.” 

De statustool geeft aan dat van de nagekeken riolen 15% in ronduit slechte toestand is. 13% vertoont gebreken op specifieke punten. Op maar liefst 1000 km nagekeken riolen moet dringend worden ingegrepen om een cascade aan zinkgaten in Vlaanderen te vermijden. Die zijn niet alleen gevaarlijk voor passerende voertuigen of voorbijgangers, maar betekenen vaak ook maandenlang verkeersellende of verminderde inkomsten voor handelaars als ze in een winkelcentrum opduiken.  Het extra budget dat nodig is om de dringende maatregelen op deze 1000 km riolen uit te voeren bedraagt ongeveer 85 miljoen euro.

Preventieve ingrepen hebben als voordeel dat de hinder voor de omgeving vaak minimaal is, omdat er enkel via de inspectieputten aan de riolering wordt gewerkt en niet aan de weg. Preventieve renovaties kunnen de restlevensduur van riolen met maar liefst 50 jaar verlengen.

“Het is duidelijk dat actie nu essentieel is. Een crisisherstelling als de riool al ingestort is, kost de belastingbetaler tien keer méér geld. Deze aanpak komt de inwoners dan ook ten goede: je kan elke euro maar één keer uitgeven. Het is dus in hun belang dat lokale besturen gigantische onvoorziene kosten voorkomen, zodat andere investeringen op andere domeinen niet plots moeten schuiven.” aldus minister Demir.   

Alleen gemeenten die op schema zitten met hun inspecties, komen nog in aanmerking voor rioolsubsidies.  Als blijkt dat de uitvoering van herstellingen achterblijft, kan Vlaanderen deze activiteit van de gemeenten overnemen. Dat is vastgelegd met het Vlaamse besluit over de invulling van de saneringsverplichting van februari 2024.