Tagarchief: Klimaatverandering

‘Rioleren’ wordt ‘gemeentelijk waterbeheer’

11 februari 2020

De gevolgen van de klimaatverandering dwingen ons tot een duurzaam waterbeleid en fijn uitgekiend hemelwaterplan. “Om klimaatbestendig te zijn moet water van bij het begin van een planning of ontwerpproces als een sturende factor beschouwd worden en niet als een probleem dat op het einde van het proces moet opgelost worden”, vertelt VLARIO-voorzitter en professor aan de KU Leuven Jean Berlamont, die in oktober de tweejaarlijkse DUNBAR MEDAL ontving van The European Water Association (EWA).

Rioleringen worden aangelegd om het afvalwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) te brengen. De meeste rioleringen in Vlaanderen, en trouwens ook in Nederland, zijn ‘gemengde rioleringen’. “Dat wil zeggen dat samen met het afvalwater ook regenwater afgevoerd wordt”, verduidelijkt Jean Berlamont. “Hierdoor zijn overstorten nodig om bij hevige neerslag het teveel aan hemelwater, vermengd met afvalwater dat niet door de RWZI kan verwerkt worden, rechtstreeks te lozen op het oppervlaktewater.”

Oorzaken aanpakken

Dit veroorzaakt gemiddeld 7 tot 10 keer per jaar een verontreiniging van de beken en rivieren die na de ingebruikname van de RWZI’s behoorlijk schoner waren geworden. Met het oog op de invulling van de Europese kaderrichtlijn Water moet dit vermeden worden. Tot voor kort werd dit opgelost door aanzienlijke bergingsvolumes te voorzien in de riolering of aan de overstort. “In plaats van de gevolgen (vervuiling van de ontvangende oppervlaktewaters) te remediëren kunnen we beter de oorzaken aanpakken”, is Jean Berlamont van mening.

“Door voor alle nieuwe of vernieuwde rioleringen voor een gescheiden stelsel te kiezen komt minder hemelwater in de afvalwater- of gemengde riolering terecht en daalt de overstortfrequentie en/of de overstortvolumes. Door regenwater lokaal te bergen, te gebruiken in het huishouden of te laten infiltreren wordt lokale wateroverlast bestreden en wordt vooral de grondwaterhuishouding verbeterd. Op veel plaatsen in Vlaanderen is het grondwaterpeil, onder andere door de droge zomers, immers in belangrijke mate gedaald, wat dan weer de waterbevoorrading voor bijvoorbeeld land- en tuinbouw en op langere termijn voor drinkwater in het gedrang brengt.”

Jean Berlament, VLARIO-voorzitter en professor aan de KU Leuven.

Hemelwater bergen

De gevolgen van de klimaatverandering dwingen ons nog tot een verdere paradigmashift. Jean Berlamont verduidelijkt: “Om lokale wateroverlast tijdens de hevigere onweders te vermijden moeten we lokaal het hemelwater tijdelijk bergen, ter plaatse van individuele percelen of op wijkniveau. Om de watervoorziening in droge periodes te verzekeren moeten we zoveel mogelijk hemelwater laten infiltreren, opnieuw, op perceel niveau of op wijk- of gemeenteniveau. Hiertoe moet een gemeente over een hemelwaterplan beschikken dat in grote lijnen vastlegt waar geborgen en waar geïnfiltreerd wordt.”

Sturende factor

Dat plan moet het uitgangspunt zijn van de ruimtelijke ordening en planning van de open ruimte. En dat vraagt om de juiste mindset. “Om een duurzaam waterbeleid te voeren en klimaatbestendig te zijn moet water van bij het begin van een planning of ontwerpproces als een sturende factor beschouwd worden en niet als een probleem dat op het einde van het proces moet opgelost worden. Zo wordt de aanleg van riolering geen puur hydraulisch of bouwkundig project meer, maar moet het geïntegreerd worden in een veel breder ruimtelijk beleid en zodoende een gemeentelijk waterbeheer worden”, besluit Jean Berlamont.

Geef ruimte aan water

Lees het gehele artikel

30 januari 2020

Ruimte geven aan water is een belangrijke stap in het slim omgaan met water. Bij de aanleg van nieuwe riolering wordt nu al rekening gehouden met grotere neerslaghoeveelheden door het veranderende klimaat. Toch is het economisch, ecologisch en technisch niet realistisch om overal buizen aan te leggen die de meest extreme buien aankunnen. Bovendien is het afvoeren van regenwater de laatste optie. Het is veel duurzamer om regenwater op te vangen en te gebruiken of om het te laten infiltreren in de bodem.

Door de hoge bevolkingsdichtheid in Vlaanderen is de waterbeschikbaarheid per persoon erg laag. Daarom moeten we elke druppel die valt als een geschenk uit de hemel zien en er ons voordeel uit halen. Door overbodige verharding te verwijderen en de ruimte anders in te richten met meer groen, zorg je ervoor dat regenwater kan infiltreren. Zo oogt de openbare ruimte een pak aantrekkelijker en bovendien brengt meer groen ook mentale rust, een betere hitte-stressbestendigheid en meer biodiversiteit. De beleving van de buurt wordt een stuk aangenamer, iets wat reguliere ondergrondse infrastructuurwerken niet kunnen bieden. Bovendien zorgt net de diversiteit aan maatregelen ervoor dat je omgeving het best aangepast is aan veranderende of extremere weersomstandigheden.

Oostkamp legde de focus op snel realiseerbare projecten om de gemeente te vergroenen en te wapenen tegen de klimaatverandering.

Oostkamp infiltreert

Er bestaat niet zoiets als dé oplossing. Elke situatie en locatie is anders en vereist maatwerk. Maar er zijn heel wat quick wins. Het is de som van kleine ingrepen die het groter geheel maakt want in elk hoekje zit potentieel om te ontharden. Verstandig omgaan met hemelwater houdt in dat je het zoveel mogelijk ter plaatse opvangt en buffert en dat hoeft niet complex te zijn. Sterker nog, dat kan op elk niveau binnen een wijk of straat zoals in de West-Vlaamse gemeente Oostkamp.

De gemeente wou met een beperkt budget de wateroverlast aanpakken, ontharden en tegelijk meer groenzones creëren en het openbaar domein een nieuwe frisse look geven. Door van in het begin burgers te betrekken en duidelijk te communiceren over de problematiek, principes en visie creëerden ze meteen een groot draagvlak bij hun bewoners. De gemeente focuste op kleine, snel realiseerbare projecten: wegversmallingen die zorgen voor een veiligere en groenere buurt, voetpaden langs één in plaats van twee kanten van de weg, versmalde kruispunten en groene opritten. Deze slimme maatregelen toverden op korte termijn het openbaar domein om tot een robuuste omgeving. Blauwe expertise werd maximaal ingezet om te komen tot groene oplossingen.

Visie geeft doorslag

Aquafin groeide vanuit ‘werken aan zuiver water’ naar een bedrijf dat breder streeft naar ‘een leefomgeving in harmonie met water’. “De grootste maatschappelijke meerwaarde bereiken we door oplossingen op maat van het lokaal beleid en de specifieke situatie te creëren”, zegt Els Liekens, ingenieur visie bij Aquafin. “We zien een stijgende vraag bij gemeenten, bedrijven en bouwpromotoren naar projecten waar groenblauwe oplossingen deel van uitmaken. We willen hen inspireren en helpen met de ontwikkeling en uitvoering van innovatieve en toekomstgerichte waterconcepten, maar ook rond hergebruik van water en recuperatie van energie en grondstoffen.”

Het duurzaam blijven omgaan met hemelwater, onze steden en gemeenten zo klimaatrobuust mogelijk maken én onze partners uitdagen om die denkwijze consequent door te voeren: het klinkt best ambitieus, maar we zijn ervan overtuigd dat dit de enige manier is om water een toekomst te geven. “We zetten onze blauwe expertise maximaal in om waterconcepten op maat te ontwikkelen waar groene en circulaire oplossingen centraal staan. Door slim om te gaan met elke druppel water zorgen we zo voor flexibele en robuuste watersystemen”, besluit Els Liekens.

Bouwsector klaar om centra en kernen drastisch te vergroenen

Lees het gehele artikel

30 oktober 2019

De gouverneur van Limburg, Herman Reynders, heeft onlangs het plan gelanceerd om de komende jaren in centra van steden en gemeenten duizenden bomen extra te planten. Recente hittegolven maken van meer groen in kernen een prioriteit om de leefbaarheid er te vrijwaren. Bij het aanpakken van de klimaatverandering zijn verkoelingseilanden en goed waterbeheer onontbeerlijk.

De bouw beschikt al langer over de knowhow om groenblauwe dooradering in kernen te verwezenlijken. Zo heeft de Vlaamse Confederatie Bouw de laatste jaren de vereniging van groenwerkers in haar rangen met expertise in natuurtechnische ingrepen en groenaanleg. Groenvoorzieningen en waterbeheer zijn immers steeds vaker een vereiste van bij de ontwerpfase van nieuwe projecten en infrastructuurwerken.

Wateroverlast en aanhoudende hitte. Beiden benadrukken de urgentie van meer bomen, groen en aangepaste bouwtechnieken. Bij aanhoudende hitte die leidt tot hitte-eilandeffecten zijn het planten van bomen en natuurtechnische ingrepen zeer nuttig om de leefbaarheid van centra te vrijwaren. Blauwgroene dooradering met waterpartijen, groendaken en -gevels, terrastuinen, stadsparkjes… nemen nog in belang toe bij verdere verdichting. Kleinere woonoppervlaktes vergen immers kwaliteitsvolle openbare ruimte met voldoende groenvoorziening en bomen. Zoals de Limburgse gouverneur beklemtoont, is een inhaalbeweging in kernen hoognodig.

Daarnaast kunnen (watergevoelige) kernen niet zonder waterrobuuste bouwtechnieken zoals het ontzegelen van pleinen, voetpaden en plantbakken langs straten die fungeren als rain gardens, groendaken en inflitratieputten die beiden regenval tijdelijk kunnen bufferen, opvangbekkens… Telkens zijn doorlaatbaarheid en vertraagde insijpeling het devies.

Specialiseren in groenvoorziening

Bij grote projecten zijn bouwbedrijven reeds tijdens de ontwerpfase actief betrokken om de technische uitwerking van de water- en groenelementen zoals het aanplanten van bomen te waarborgen. Niet alleen zet de Vlaamse Confederatie Bouw al geruime tijd in op de uitbouw van een kenniscentrum om de toepassingen van ecologische en natuurtechnische materialen en handelingen in de bouw te stimuleren. Ook heeft zij intussen een gespecialiseerde vereniging van groenwerkers in haar rangen die aannemers verzamelt met expertise in allerhande groenvoorzieningen tot gevel- en dakgroen.

Aanhoudende droogte

De extreme droogte in de zomer van vorig jaar heeft heel wat schade berokkend aan planten en bomen die toen aangeplant werden. Die ervaring maakt het voor aannemers van goed omschreven bestekken een must om niet alleen extreme weersomstandigheden in rekening te brengen, maar ook de ondergrond en de keuze van beplanting als belangrijke aandachtspunten naar voren te schuiven.

Dat voortschrijdend inzicht leert dat aanhoudende droogte een zeer negatieve impact kan hebben op het goed afleveren van groenaanleg en op het kostenplaatje voor de groenaannemer. De vele heraanplantingen vanwege het afsterven van jonge plantjes en de uitgebreide watergiften die in veel gemeenten enkel ’s nachts kunnen uitgevoerd worden, stuwen de kosten voor groenwerkers immers aanzienlijk de hoogte in. Aangezien hittegolven steeds vaker blijken voor te komen, dienen bestekken er gedetailleerd op in te spelen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om een vergoeding voor de extra watergiften door groenaannemers vanwege aanhoudende droogte, maar ook de aanpassing van de garantieperiode met het oog op de normale groei van jonge bomen enzoverder.

Duurzame halfverhardingen spelen in op klimaatverandering

Lees het gehele artikel

22 januari 2019

De klimaatverandering brengt hogere temperaturen en hevigere regenbuien met zich mee. Doordachte inrichting van de openbare ruimte dringt zich dan ook op. Duurzame renovatie van trage wegen met halfverhardingen met een koele toplaag en de capaciteit om water af te voeren, bieden een mogelijke oplossing. De firma Koers heeft al meer dan twintig jaar ervaring met de productie van milieuvriendelijke halfverhardingen en zet hier voluit op in.

“Met het oog op de klimaatproblemen is het belangrijk om wandel- en fietspaden waar mogelijk zo in te richten dat ze niet vatbaar zijn voor hoge temperaturen”, steekt Nicole Schoutens, accountmanager bij Koers, van wal. “Halfverhardingen blijven te allen tijde koel en laten toe dat het water in de grond trekt waardoor de ondergrond niet verstoord raakt. Vooral in stedelijk gebied, waar veel asfalt en beton wordt toegepast en de temperatuur gemiddeld een vijftal graden hoger ligt dan op het platteland, is dit de weg vooruit. Deze hitte is nefast voor de gezondheid en ook voor het groen in de stad. Als alles is dichtgegooid met asfalt en beton geraakt het water niet tot bij de bomen en planten. Het weinige groen dat er al in steden is, heeft hier erg onder te lijden. Wij hebben producten in huis die daar een antwoord op bieden.”

Halfverhardingen blijven te allen tijde koel en laten toe dat het water in de grond trekt waardoor de ondergrond niet verstoord raakt.

Milieuvriendelijke productie
Koers, een van oorsprong Nederlands familiebedrijf met een zetel in Antwerpen, produceert en levert milieuvriendelijke halfverhardingen voor het verbeteren van trage wegen, recreatieve wandel- en fietsroutes, paden in parken en door landschappen. De producten van Koers worden in eigen beheer ontwikkeld, voor een deel uit gerecycleerde materialen. “Om al op de primaire grondstof te besparen, trachten we zoveel mogelijk hergebruik toe te passen in onze producten”, licht Nicole Schoutens toe. “Ze zijn bovendien zo samengesteld dat ze veel vocht kunnen opnemen. Het voordeel daarvan is dat de toplaag koel blijft en het water langzaam kan doordringen tot in de ondergrond.” De producten van Koers worden geproduceerd op een CO2-neutrale productielocatie in Nederland. “Ook het transport houden we milieuvriendelijk. Al onze vrachtwagens en aanlegmachines rijden op GTL (Gas to Liquid), een schone brandstof met een minimale uitstoot”, aldus Nicole Schoutens.

De toegangsweg en fietsparking van het Groenendaalcollege in Merksem zijn aangelegd in de DurEko-mix van Koers.

Stijgende vraag
Koers merkt de laatste jaren een stijgende vraag naar dergelijke producten. “We zijn ons vandaag met z’n allen veel bewuster van onze omgeving en de veranderende temperaturen. Lokale besturen kiezen steeds vaker bewust voor een waterdoorlatend product bij de inrichting van de openbare ruimte”, meent Nicole Schoutens. Enkele recente projecten waar de Koersmix halfverhardingen zijn toegepast zijn de toegangsweg en de fiets- en autoparking van het Groenendaalcollege in Merksem en een pleintje aan de Guldenberg in Antwerpen waar de oude bomen met gemak hun dorst kunnen lessen.

Dankzij de KoMex BIO halfverharding kunnen de bomen op dit plein in Antwerpen met gemak hun dorst lessen.

Hofleverancier
Koers bestaat intussen meer dan honderd jaar en mocht onlangs het Predicaat Hofleverancier van de Nederlandse koning Willem-Alexander ontvangen. Dat is een speciale titel voor kleine en middelgrote bedrijven die minstens honderd jaar bestaan en een onberispelijke reputatie hebben. Naast halfverhardingen voor wandel- en fietspaden, produceert Koers tevens mengsels die geschikt zijn voor zwaardere belastingen zoals landbouwwegen en parkings. Koers kan de wegen ook volledig aanleggen en biedt zo een totaalpakket aan. Op donderdag 7 februari 2019 staat Koers op de Vakbeurs Openbare Ruimte in Brussels Expo.